«حَبْل» در لغت، به معنای ریسمانی طولانی و محکم است که با آن چیزی را می‌بندند.[1] در نگاهی دیگر، «حبل» عبارت است از چیزی کشیده طویل که برای رسیدن به مقصود به آن چنگ می‌اندازند. و این وسیله‌ای است که هم در مادیات و هم معنویات کاربرد دارد.[2]  
در حقیقت «حبل» استعاره است برای رسیدن، و هر چیزی که به وسیله آن به چیزی دیگر وصل می‌شود.[3]
«متین» از أسمای حسناى الهی است،^[4] که معنایش سفت و سخت، محکم و نیرومند می‌باشد؛^[5] «حَبْلٌ متینٌ» نیز به معنای ریسمان محکم است.
اصطلاح «حبل المتین» در خود قرآن ذکر نشده، بلکه در قرآن تنها تعبیر «حبل الله»^[6] آمده که یکی از مصادیق بارز آن اولیای الهی و مصداق بارز دیگر آن نیز قرآن کریم است.
در احادیث اما تعبیر «الْحَبْلُ‏ الْمَتِینُ» و «حبل الله المتین» در توصیف قرآن آمده است. رسول خدا(ص) در ویژگی قرآن می‌فرماید: «إِنَّ هَذَا الْقُرْآنَ‏ هُوَ النُّورُ الْمُبِینُ، وَ الْحَبْلُ‏ الْمَتِینُ‏، وَ الْعُرْوَةُ الْوُثْقَى، وَ الدَّرَجَةُ الْعُلْیَا، وَ الشِّفَاءُ الْأَشْفَى»؛[7] قرآن نور آشکار، ریسمان محکم، دستگیره مطمئن، پایگاه بلند، و بهترین شفا دهنده است.
همچنین امام على(ع) در سفارش به قرآن می‌فرماید: «وَ عَلَیْکُمْ بِکِتَابِ اللَّهِ فَإِنَّهُ الْحَبْلُ الْمَتِین...»؛‏‏[8] بر شما باد به کتاب خدا، که آن ریسمان محکم است.
در این‌که فلسفه تشبیه قرآن به حبل متین چیست، باید گفت؛ این تعبیر برای آن است که هر کسی که به ریسمان بچسبد از سقوط نجات پیدا می‌کند. در مورد قرآن نیز این‌گونه است؛ یعنی کسی که به قرآن تکیه کند، او را از گمراهی نجات می‌دهد. و قرآن متین است؛ یعنی قوی است؛ چرا که هرگز انقطاعی ندارد و این غایت متانت و قوت است.[9]
در حقیقت واژه حبل به صورت استعاره براى این است که تمسّک به قرآن سبب نجات از تباهى و هلاکت است، همان‌طور که ریسمان سبب دور شدن از خطر است.
وقتی گفته می‌شود قرآن «حبل متین» است یعنی مانند طنابی محکم آویزان است و به جای محکم و مطمئنی بسته شده و سر آن به دست خداوند است.
بنابر این، «حبل المتین» بودن قرآن به این اعتبار است‌که هر کسی که تعالیم و آموزه‌های قرآن را دستور کار زندگی خویش قرار دهد و به آن عمل کند، از سقوط در گمراهی و هلاکت در امان است، و اهل نجات و رستگاری خواهد بود.
البته، در روایات و احادیث از امام علی(ع) نیز تعبیر به حبل المتین شده است،[10] چنان‌که در زیارت آن‌حضرت می‌خوانیم: «... السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ أَشْهَدُ أَنَّکَ کَلِمَةُ التَّقْوَى وَ بَابُ الْهُدَى وَ الْعُرْوَةُ الْوُثْقَى وَ الْحَبْلُ‏ الْمَتِینُ‏ وَ الصِّرَاطُ الْمُسْتَقِیم‏».[11]

---