محمد بن احمد بن ایوب بن صلت[1] بن شنبوذ،[2] ابوالحسن مقری، معروف به ابن شنبوذ،[3] یکی از صاحب‌نظران در زمینه‌ی قرائت قرآن بود.[4] وی از اهالی بغداد بود،[5] و در قرائت قرآن از ابومسلم کجی، بشر بن موسی،[6] عبداللّه بن مسعود و أبیّ بن کعب،[7]‏ روایت نقل کرد و کتاب‌هایی؛ مانند «اختلاف القراء» و «شواذ القراءات» را نگاشت.[8] البته برخی از اندیشمندان  در نوشته‌های خود نظراتش را رد کردند.[9]

در اختلاف قراءات، نظر ابن شنبوذ آن بود که هر قرائتی که سندش صحیح باشد را می‌توان تلاوت نمود، اگرچه مخالف قرائت و رسم الخط مشهور باشد[10] که این نظر وی مورد مخالفت برخی قاریان عصرش قرار گرفت.[11]

بعد از آن‌که نظرات شاذ وی در قرائت قرآن به ابی علی بن مقله رسید، او را به زندان انداخت[12] و تازیانه زد تا از ادعای خود دست بردارد.[13] ابن مقله همچنین جلسه‌ای را برای توبه دادن ابن شنبوذ تشکیل داد و او را وادار به توبه کرد.[14] سرانجام ابن شنبوذ توبه کرد و با خط خود نوشت از آنچه که به آن اعتقاد داشت برگشت،[15] و پس از آن به مدائن،[16] بصره، یا اهواز[17] تبعید شد.

برخی در شرح حال او گفتند: قرائت او بر خلاف قراءت عبدالله بن مسعود و أبیّ بن کعب و دیگران بود.

برخی قرائات خلاف مشهور او چنین است:

1. «... (فامضوا) الی ذکر اللّه».[18]
2. «و تجعلون (شکرکم) انکم تکذبون».[19]
3. «تبت یدا ابی لهب و (قد) تب».[20]
4. « و تکون الجبال کالصوف المنفوش».[21]، [22]

اختلاف قرائت‌هایی که از آن یاد شد، البته تفاوت‌های قابل ملاحظه‌ای را در معنا و مفهوم روایات ایجاد نمی‌کند.

ابن شنبوذ در روز دوشنبه، سه روز آخر ماه صفر سال 328 هجری[23] در بغداد از دنیا رفت.[24]

[1]. ابن کثیر دمشقی‏، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، ج 11، ص 194، بیروت، دار الفکر، 1407ق.

[2]. ابن العماد شهاب الدین ابو الفلاح عبد الحی بن احمد العکری الحنبلی الدمشقی، شذرات الذهب فی اخبار من ذهب، تحقیق، أرناؤوط، ج 4، ص 148، دمشق، بیروت، دار ابن کثیر، چاپ اول، 1406ق.

[3]. البدایة و النهایة، ج 11، ص 194.

[4]. ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، تحقیق، تدمری، عمر عبد السلام، ج 24، ص 29، بیروت، دار الکتاب العربی، چاپ دوم، 1409ق؛ زرکلی، خیر الدین، الاعلام، ج 5، ص 309، بیروت، دار العلم للملایین، چاپ هشتم، 1989م.

[5]. الاعلام، ج 5، ص 309.

[6]. البدایة و النهایة، ج 11، ص 194.

[7]. ابوشامه مقدسى‏، المرشد الوجیز إلى علوم تتعلق بالکتاب العزیز، ص 143، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1424ق.

[8]. الاعلام، ج 5، ص 309.

[9]. البدایة و النهایة، ج 11، ص 194.

[10]. محمد الحبش‏، القراءات المتواترة و أثرها فی الرسم القرآنی و الأحکام الشرعیة، ص 69، دمشق، دار الفکر، 1419ق.

[11]. البدایة و النهایة، ج 11، ص 195.

[12]. شذرات الذهب فی اخبار من ذهب، ج ‏4، ص 148.

[13]. البدایة و النهایة، ج 11، ص 194.

[14]. المرشد الوجیز، ص 143.

[15]. البدایة و النهایة، ج 11، ص 181.

[16]. الاعلام، ج 5، ص 309.

[17]. تاریخ الاسلام، ج ‏24، ص 29.

[18]. به جای «فَاسْعَوْا إِلى‏ ذِکْرِ اللَّهِ»، جمعه، 9.

[19]. به جای «وَ تَجْعَلُونَ رِزْقَکُمْ أَنَّکُمْ تُکَذِّبُونَ»، واقعه، 82.

[20]. به جای «تَبَّتْ یَدا أَبی‏ لَهَبٍ وَ تَبَّ»، مسد،1.

[21]. به جای «کَالْعِهْنِ الْمَنْفُوشِ»، قارعه، 5.

[22]. محمد بن احمد بن عثمان الذهبى‏، معرفة القراء الکبار على الطبقات و الأعصار، ج 2، ص 550، استانبول‏، مرکز البحوث الاسلامیة، 1416ق.

[23]. ابن جوزی، عبد الرحمن بن علی‏، المنتظم،‏ محقق، عطا، محمد عبد القادر، عطا، مصطفی عبد القادر، ج 13، ص 393، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1412ق.

[24]. الاعلام، ج 5، ص 309.