عبادت در لغت به معنای اظهار تذلل و کوچکی است. راغب در این زمینه آورده است: عبودیت، اعلام کوچکی است. عبادت، در این معنا، از عبودیت رساتر است. [1]

در صحاح‏اللغه آمده است: "اصل عبودیت، خضوع و مسکنت است. عبادت همان طاعت است. تعبید یعنی کوچک شمردن؛ مثلاً گفته می‏شود: راه مُعَبَّد و شتر معبّد؛ یعنی قطران قیر مالیده، نرم و هموار شده است. [2]

ابن ‏منظور در معنای عبادت می‏نویسد: "اساس عبادت، خضوع و تذلل است. [3]

در مجموع، از سخنان زبان‏شناسان استفاده می‏شود که عبادت همان خضوع، فروتنی و اطاعت است. و در اصطلاح، بالاترین مرتبه خضوع و تعظیم در مقابل معبود است. خضوعى که از روى اعتقاد به الوهیت معبود باشد. [4] عبادت دارای اقسامی است؛ نظیر عبادت با قلب، عبادت با زبان، عبادت با دیگر اعضا و جوارح بدن (عبادت عملی) و... مصادیق هر یک از این اقسام در زندگی انسان بی شمار است. به طور کلی می توان گفت هر اندیشه، ذکر و کاری که انسان با نیت تسلیم و اطاعت از درگاه باری تعالی انجام دهد، مصداق عبادت محسوب می شود. همچنین تفکری که انسان را به خدا نزدیک تر می کند اعم از تفکر در نعمت های خدا، حقیقت عالم و انسان، محاسبه نفس، یاد مرگ و ... خود نوعی عبادت است و به دیگر عبادت های انسان معنا می بخشد. از این رو در روایات برای تفکر ارزش های زیادی بیان شده است. [5]

هریک از اقسام و مصادیق عبادات نیز درجاتی دارد. بالاترین درجه هر عبادت درجه ای است که با شناخت و معرفت بیشتر خداوند همراه با اخلاص و قصد قربت به خدای مهربان باشد. به عبارت دیگر هر عبادتی که با قصد قربت خالص تر و با معرفت بیشتری نسبت به مقام پروردگار متعال همراه باشد، از ارزش بالاتری برخوردار است.

اما در باره شیوه های عبادت باید گفت بهترین شیوه برای عبادت پروردگار شیوه هایی است که در آیات قرآن کریم و در سیره و روایات معصومین بیان شده است. بعضی از این شیوه ها عبارت اند از:

1. نماز: نماز از مهم ترین عبادات است و اولین چیزی است که در قیامت حساب می شود و اگر قبول نشود دیگر عبادات نیز قبول نخواهد شد. [6]

2. روزه: قرآن مجید مردم را به انجام فریضه روزه در ماه مبارک رمضان فرا خوانده است. [7] همچنین روایات علاوه بر این ماه روزه های استحبابی را در دیگر ایام سال مورد تشویق و ترغیب قرار داده اند. [8]

3. حج و زیارت و طواف بیت الله یکی از شیوه های عبادت است که مورد نظر خداوند متعال است. قرآن مجید در این زمینه می فرماید: "... و براى خدا بر مردم است که آهنگ خانه (او) کنند، آنها که توانایى رفتن به سوى آن دارند. و هر کس کفر ورزد (و حج را ترک کند، به خود زیان رسانده)، خداوند از همه جهانیان، بى‏نیاز است". [9]

4. دعا: دعا و نیایش و در خواست نیازها از خداوند متعال است که خداوند حکیم به آن امر فرموده است و کسانی را که از این عبادت بزرگ سرپیچی کنند وعده عذاب داده است. [10]

5. اعتقاد به ولایت پیامبر (ص) و ائمه طاهرین (ع) و اطاعت خالصانه از آنان یکی از جلوه هابی عبادت و اطاعت از خداوند است؛ زیرا خداوند به آن امر کرده است و می فرماید: "اى کسانى که ایمان آورده‏اید! اطاعت کنید خدا را! و اطاعت کنید پیامبر خدا و اولو الأمر [اوصیاى پیامبر] را! ...". [11]

همچنین نماز در وقت خود، جهاد در راه خدا، خصوصا خوش رفتاری با پدر و مادر اگر خالصانه و با قصد قربت به خداوند و بدون هیچ گونه چشم داشتی از غیر خدا باشد، از جمله برترین عبادات محسوب می شوند. [12]

نمایه مرتبط: عبادت برای خود یا خدا؟، 378 (سایت: 389) .