این موضوع را نمی‌توان اثبات کرد که رفتار هزاران و میلیون‌ها نوع از انواع حیوانات، هر کدامشان لزوماً نمادی از رفتار انسان‌هایی هستند که هرکدامشان کردار و رویکرد خاصی را دارند،[1] اما با توجه به آیات و روایات می‌توان نتیجه گرفت که کردار برخی انسان‌ها به رفتارهای برخی حیوانات شباهت دارد:

1. «وَ لَقَدْ ذَرَأْنا لِجَهَنَّمَ کثِیراً مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لا یفْقَهُونَ بِها وَ لَهُمْ أَعْینٌ لا یبْصِرُونَ بِها وَ لَهُمْ آذانٌ لا یسْمَعُونَ بِها أُولئِک کالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولئِک هُمُ الْغافِلُون‏»؛[2] به طور مسلم گروه بسیارى از جن و انس را براى دوزخ آفریدیم، آنها دل‌ها (عقل‌ها) یى دارند که با آن (اندیشه نمی‌کنند و) نمی‌فهمند و چشمانى دارند که با آن نمی‌بینند و گوش‌هایى دارند که با آن نمی‌شنوند، آنها مانند چهارپایان‌اند، بلکه گمراه‌‏تر، اینان همانا غافلان‌اند.

2. «أَمْ تَحْسَبُ أَنَّ أَکثَرَهُمْ یسْمَعُونَ أَوْ یعْقِلُونَ إِنْ هُمْ إِلاَّ کالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ ُّسَبِیلاً»؛[3] آیا گمان می‌برى اکثر آنها می‌شنوند یا می‌فهمند؟ آنها فقط مانند چهارپایان‌اند، بلکه گمراه‌‏تر.

3. پیامبر(ص): «زورگویان و متکبران روز قیامت به صورت مورچه‌های کوچک محشور شوند که به دلیل پستی‌شان در پیش‌گاه خدا مردم آنها را لگدکوب سازند».[4]

4. پیامبر(ص): «متکبّران در روز قیامت به صورت مورچه‌های کوچک محشور می‌‏شوند و به گونه مردانى هستند که هر چیز کوچکى آنان را از جا می‌کند».[5]

5. پیامبر(ص): «گروه‌هایی از امت من به صورت‌های مختلفی محشور می‌‌شوند: برخی به صورت میمون، برخی به صورت خوک».[6]

لذا ملکات برخی انسان‌ها به رفتارهای برخی حیوانات شباهت دارد[7] و آنچه نقل می‌شود که: «حیوانات‏ گوناگون صور ملکات‏ انسان هستند»، به این معنا است که انسان منحرف مطابق ملکات‏ زشتى که اکتساب کرده است، در قیامت با صورى که از آن ملکات می‌‏باشند، محشور می‌شود و به صورت‌هاى آن حیوانات‏ درمی‌آید، چنان‌که انسانی که در صراط مستقیم از ملکات، حسنه‏ کسب کرده است، صور ارواح طیبه و ملائکه را به دست می‌آورد.[8]

به عنوان نمونه، می‌توان فرض کرد که انسان‌های درنده‌خو به صورت گرگ محشور شوند.

[1]. «امکان تبدیل شدن انسان‌ها به حیوان»، 82505؛ «رابطۀ بوزینه شدن و ماهی گیری در روز شنبه»، 6479؛ «نظر علامه طباطبائی در مورد مسخ»، 84783؛ «حرمت گوشت خرگوش»، 3448؛ «برداشته شدن عذاب مسخ به برکت وجود پیامبر(ص)»، 28806؛ «عذاب صید کنندگان روز شنبه»، 65771.

[2]. اعراف 179.

[3]. فرقان، 44.

[4]. ورام بن أبی فراس، مسعود بن عیسی، تنبیه الخواطر و نزهة النواظر المعروف بمجموعة ورام، ج 1، ص 199، قم، مکتبة الفقیه، چاپ اول، 1410ق.

[5]. همان، ج ‏1، ص 198.

[6]. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، بلاغی‏، محمد جواد، ج 10، ص 642، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، 1372ش.

[7]. صدرالدین شیرازی، شرح أصول الکافی، محقق، مصحح، خواجوی، محمد، ج 1، ص 336، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، چاپ اول، 1383ش.

[8]. شیخ بهایی، منهاج النجاح فی ترجمة مفتاح الفلاح، بسطامی، علی بن طیفور، محقق، مصحح، حسن زاده آملی، حسن، مقدمه 2، ص 102، تهران، حکمت، چاپ ششم، 1384ش.