قرائت و تلاوت تمام سوره‌های قرآن آثار دنیوی و اخروی بی‌شماری دارند و برای هر کدام از سوره‌های قرآن فضائل زیادی بیان شده است. اما آنچه در این‌جا توجه به آن ضروری به نظر می‌رسد؛ این است که ثواب و پاداش‌هایی که براى تلاوت قرآن به طور عموم، و یا سوره‌‏ها و آیات به صورت خاص نقل شده است، به این معنا نیست که اگر انسان آنها را فقط از رو بخواند، چنین مقام‌هایی برای او در آخرت در نظر گرفته می‌شود، اگرچه خود قرائت قرآن دارای ثواب است، امّا این روایات به قرائت و خواندنی نظر دارند که از روی دقّت، تأمّل و فهم باشد. طبیعی است خواندن از روی دقّت و فهم، مقدمه‌ای برای تفکّر در آیات الاهی و عمل به دستورات آن است که اگر چنین شد، آن آثار را نیز به دنبال خواهد داشت.

نکته دیگری که قابل تذکر است، این است که ما نباید به خواندن قرآن به عنوان یک کار تجاری نگاه کنیم و دنبال این باشیم که کدام سوره از همه ثواب بیشتری دارد و تنها با خواندن همیشگی آن سوره از برکت سوره‌های دیگر محروم بمانیم. قرآن مجموعه‌ای است که باید همه‌ی آن در کنار هم باشد و انسان با بهره‌گیری از همه‌ی آن می‌تواند به خودسازی بپردازد.

البته در روایات فضیلت‌ها و برکات خاصی برای هر کدام از سوره‌ها و حتی بعضی از آیات قرآن بیان شده است که از باب نمونه به ذکر برخی از این فضائل می‌پردازیم:

1. فضیلت «بسم الله الرحمن الرحیم»: در روایات اسلامی به قدری به این آیه اهمیت داده شده است که آن‌را چیزی هم ردیف «اسم اعظم» الهی معرفی می‌کند. چنان‌که از امام صادق‌(ع) نقل شده است: «بسم الله الرحمن الرحیم» به اسم اعظم خدا نزدیک‌تر است از مردمک چشم به سفیدی آن.[1] روایات بسیاری به همین مضمون در فضیلت «بسم الله الرحمن الرحیم» به ما رسیده است.
2. در باب فضیلت سوره‌های قرآن هم در روایات برای هر سوره‌ای فضیلتی ذکر شده است. مثلاً درباره‌ی سوره‌ی حمد (فاتحه الکتاب) از رسول اکرم(ص) نقل شده است: هر کس سوره‌ی فاتحه الکتاب را بخواند به او آن‌چنان پاداشی می‌دهند که گویی دو سوم قرآن را خوانده و به هر مؤمن صدقه داده است.[2]

در روایت دیگری وارد شده است: هر کس این سوره(حمد) را بخواند هرچه از خدا بخواهد به او می‌دهد. یا سوره‌ی حمد را شفا برای هر درد و بیماری معرفی کرده‌اند.

به هر حال روایات بسیاری در اهمیت این سوره وارد شده است و قرائت آن ثواب بسیار زیادی دارد.

3. درباره‌ی سوره‌ی «توحید» هم فضائل زیادی ذکر شده است، از جمله این‌که سوره‌ی توحید را ثلث قرآن می‌دانند و در تشییع جنازه خواننده سوره‌ی توحید هفتاد هزار ملک می‌آیند. پیامبر اعظم(ص) فرمود: کسی که ایمان به خدا و روز قیامت دارد، خواندن سوره‌ی توحید بعد از هر نماز را ترک نکند؛ چرا که هر کس آن‌را بخواند خداوند خیر و دنیا آخرت را برای او جمع می‌کند و خودش و والدین و فرزندان او را می‌آمرزد.[3]
4. درباره‌ی سوره‌ی «بقره» از پیامبر اعظم(ص) سؤال شد که کدام سوره افضل سوره‌ها است، حضرت فرمود: سوره‌ی بقره و در آن آیة الکرسی.[4]

ثواب آیة الکرسی آن‌قدر زیاد است که شیعه و اهل‌سنت از پیامبر(ص) نقل کرده‌اند: هر گاه مؤمنی آیة الکرسی بخواند و ثواب آن‌را به اهل قبور اهدا کند، خداوند در برابر هر حرفی برای او فرشته‌ای قرار می‌دهد که تا روز قیامت برای او تسبیح کنند.[5]

5. درباره‌ی فضیلت سوره‌ی «آل عمران» وارد شده است، هر کس این سوره را بخواند، هر آیه‌ای از آن امانی است برای گذشتن از پل دوزخ‌."[6]
6. در مورد فضیلت سوره‌ی «نساء» وارد شده است، هر کس سوره‌ی نساء را روز جمعه بخواند، از فشار قبر ایمن خواهد بود.[7]
7. درباره‌ی سوره‌ی مائده آمده است؛ هر کس آن‌را هر پنج‌شنبه بخواند، ایمانش آلوده نمی‌شود و برای خدا شریک قرار نمی‌دهد.[8]
8. در مورد سوره‌های «فلق» و «ناس» پیامبر(ص) به یکی از یارانش فرمود: می‌خواهی دو سوره به دو تعلیم دهم که برترین سوره‌های قرآن هستند؟ عرض کرد: آری ای رسول خدا، حضرت معوذتین(سوره‌های فلق و ناس) را به او تعلیم کردند. سپس آن دو را در نماز صبح قرائت نمود و فرمود هر گاه بر می‌خیزی و می‌خوابی این دو سوره را بخوان.[9]

گفتنی است که خلاصه هر سوره‌ای از قرآن خاصیتی دارد، پس به راحتی نمی‌توان قضاوت نمود که کدام سوره ثواب بیشتری دارد، بلکه باید همه‌ی قرآن را قرائت کرد و از همه‌ی فضائل قرآن بهره‌مند شد.

[1]. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، بلاغی‏، محمد جواد، ج ‏1، ص 89، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، 1372ش.

[2]. همان، ج 1، ص 88،

[3]. همان، ج 10، ص 855.

[4]. همان، ج ‏1، ص 111.

[5]. مجلسی، محمد باقر، زاد المعاد(مفتاح الجنان)، مترجم، محقق، مصحح، اعلمی، علاء الدین، ص 357، بیروت، چاپ اول، 1423ق.

[6]. مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج 2، ص 693.

[7]. همان، ج ‏3، ص 3.

[8]. همان، ص 231.

[9]. همان، ج ‏10، ص 864.