در دین مقدس اسلام نمازهای مستحبی زیادی وارد شده است که از آنها به نوافل تعبیر می‌شود، یکی از نمازهای مستحبی که به آن تأکید و سفارش شده، نماز جعفر طیار است که این نماز، هدیه‌ای از سوی پیامبر اسلام(ص) به جعفر بن ابی‌طالب است.

زمانی‌که جعفر در روز فتح خیبر، از «حبشه» به «مدینه» آمد، رسول خدا(ص) به استقبال او رفت و پیشانی او را بوسید آن‌گاه رو به مردم کرد و فرمود. نمی‌دانم به کدام یک از این‌دو خوشحالی کنم، به فتح خیبر یا به برگشتن پسر عمویم جعفر؟ سپس این نماز را به او آموختند و فرمودند: «اگر توانستی این نماز را هر روز، و اگر نتوانستی هر هفته، و اگر نتوانستی هر ماه، و اگر نتوانستی هر سال، و اگر نتوانستی در عمر خود یک بار این نماز را بخوان. اگر این نماز را خواندی، خداوند گناهان بزرگ و کوچک، قدیم و جدید و گناه عمدی و اشتباهی تو را می‌‏بخشد».[1]

امام باقر(ع) فرمود: «در هر رکعت از نماز جعفر، هفتاد و پنج بار تسبیحات گفته می‌‏شود که هر کدام چهار تسبیح است و جمعاً در هر رکعت، سی‌صد تسبیح می‌‏شود، و روی‌هم هزار و دویست تسبیح در چهار رکعت گفته می‌‏شود، و خداوند عزّ و جلّ آنها را مضاعف می‌‏سازد (و چنان‌که وعده فرموده در برابر هر حسنه ده حسنه پاداش عطا می‌‌فرماید) به پاداش آنها برای آن شخص، دوازده هزار حسنه منظور می‏‌کنند که هر حسنه از آن در ارزش و گرانی قدر، مانند کوه احد و بزرگ‌تر از آن است».^[2]

امام کاظم(ع) فرمود: «کسی که نماز جعفر را بخواند اگر گناه او به عدد ریگ‌های درهم فشرده بیابان و به اندازه کف‌های دریا باشد، خداوند همه آنها را می‌‏بخشد».[3]

بهترین وقت خواندن نماز جعفر، ظهر روز جمعه است، ولی در هر روز و هر ساعتی از شبانه روز می‌شود آن‌را خواند.[4]

در روایات، سه روش برای خواندن نماز جعفر طیار بیان شده است که به هر روشی خوانده شود کفایت می‌‌کند هر چند روش اول مشهورتر است.

روش اول

چهار رکعت نماز – دو تا دو رکعتی -  خوانده شود که در رکعت اول، بعد از تکبیرة الاحرام، سوره حمد و سپس سوره «زلزال» خوانده شود و بعد پانزده مرتبه گفته شود: «سُبْحَانَ اللَّهِ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَکبَرُ» سپس به رکوع رفته ده بار همین ذکر، تکرار گردد و سر از رکوع بر داشته ده بار این ذکر را بگوید، آنگاه به سجده رفته ده بار آن ذکر را تکرار نموده، سپس سر از سجده بر داشته در حال نشسته ده بار آن ذکر گفته شود، دوباره به سجده رفته ده بار آن ذکر را تکرار کند و سر از سجده بر دارد در حالت نشسته ده بار دیگر آن ذکر را گفته سپس بلند ‌شده و رکعت دوم را شروع کرده و در آن حمد و سپس سوره «عادیات» را خوانده، و قبل از رکوع پانزده مرتبه همان ذکر را تکرار کرده، آنگاه قنوت گفته بعد به رکوع رفته ده بار آن ذکر را گفته سپس سر از رکوع بر داشته ده بار ذکر را بگوید، آنگاه به سجده رفته همانند رکعت اول در دو سجده و پس از سر برداشتن از هر سجده ذکر را ده بار گفته پس از آن تشهد خوانده و نماز را سلام داده و بعد دو رکعت دیگر را با تکبیرة الاحرام آغاز نموده که در رکعت اول – از دو رکعت دوم - بعد از حمد، سوره «نصر»  و در رکعت دوم – از دو رکعت دوم – بعد از حمد، سوره «توحید» خوانده شود و مانند دو رکعت اول ذکرها را بعد از اتمام سوره قبل از رکوع و هنگام رکوع بعد از رکوع، در حال سجده، بعد از هر سجده به همان ترتیب و تعداد بگوید و نماز را با تشهد و سلام به اتمام ‌رساند.[5]

روش دوم

مانند روش اول است تنها فرقش این است که در هر چهار رکعت بعد از حمد، سوره «توحید» خوانده می‌‌شود.[6]

روش سوم

در این روش، مانند روش دوم در هر چهار رکعت بعد از حمد، سوره «توحید» خوانده می‌‌شود، اما نوع ذکر و محل گفتن ذکر اندکی با دو روش قبلی متفاوت است و آن این‌که نماز با تکبیرة الاحرام شروع می‌شود، آن‌گاه قبل از خواندن حمد، پانزده مرتبه گفته می‌شود: «اللَّهُ أَکبَرُ» و «سُبْحَانَ اللَّهِ» و «الْحَمْدُ لِلَّهِ» و «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ» سپس حمد و سوره – قل هو الله احد – خوانده می‌شود بعد از اتمام سوره بدون گفتن ذکر به رکوع رفته، و مانند دو روش دیگر در رکوع و بعد از رکوع، در سجود و بعد از سجود همین ذکری که قبل از حمد گفته شد ده بار تکرار می‌شود و به همین روش و ترتیب در رکعت دوم و سوم و چهارم عمل می‌گردد و نماز به صورت دو تا دو رکعتی خوانده بشود و به اتمام برسد.[7]

در روایتی از حسن بن محبوب نقل شده است که در سجده آخر نماز جعفر طیار بگویید: «یا مَنْ لَبِسَ الْعِزَّ وَ الْوَقَارَ یا مَنْ تَعَطَّفَ بِالْمَجْدِ وَ تَکرَّمَ بِهِ یا مَنْ لَا ینْبَغِی التَّسْبِیحُ إِلَّا لَهُ یا مَنْ‏ أَحْصی‏ کلَّ شَی‏ءٍ عِلْمُهُ یا ذَا النِّعْمَةِ وَ الطَّوْلِ یا ذَا الْمَنِّ وَ الْفَضْلِ یا ذَا الْقُدْرَةِ وَ الْکرَمِ أَسْأَلُک بِمَعَاقِدِ الْعِزِّ مِنْ عَرْشِک‏ وَ مُنْتَهَی الرَّحْمَةِ مِنْ کتَابِک‏ وَ بِاسْمِک الْأَعْظَمِ الْأَعْلَی وَ کلِمَاتِک التَّامَّاتِ‏ أَنْ تُصَلِّی عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ- وَ أَنْ تَفْعَلَ بِی کذَا وَ کذَا (به جای کذا و کذا حاجت خود را بگویید).[8]

شایان ذکر است، برای نماز جعفر طیار، سندهای متعددی ذکر شده که در ذیل، به دو نمونه اشاره می‌گردد:

1. ابن بابویه از پدرش، از سعد بن عبدالله، از پدرش، از علی بن اسباط، از ابراهیم بن ابی بلاد، از ابی الحسن -موسی بن جعفر(ع)- نقل نموده است.. .^[9]
2. در سندی دیگر چنین آمده است: مُحَمَّدُ بْنُ یحْیی، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ أَبِی الْقَاسِمِ، ذَکرَهُ عَمَّنْ حَدَّثَهُ، عَنْ أَبِی سَعِیدٍ الْمَدَائِنِی، قَالَ: قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ(ع).. ‏.^[10]

[1]. راوندی کاشانی، فضل الله بن علی‏، النوادر، محقق، مصحح، صادقی اردستانی، احمد، ص 28 - 29، دار الکتاب، قم، چاپ اول، بی تا.

[2]. ابن بابویه، محمد بن علی‏، من لا یحضره الفقیه،‏ محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 1، ص 553، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ دوم، 1413 ق.

[3]. ابن بابویه، محمد بن علی، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، النص،‏ ص 40، دار الشریف الرضی للنشر، قم، چاپ دوم، 1406 ق؛ من لا یحضره الفقیه،‏ ج 1، ص 553.

[4]. طبرسی، احمد بن علی، الإحتجاج علی أهل اللجاج، محقق، مصحح، خرسان، محمد باقر، ج 2، ص 491، نشر مرتضی، مشهد، چاپ اول، 1403 ق.

[5]. من لا یحضره الفقیه، ج ‏1، ص 553.

[6]. النوادر، ص 28 – 29.

[7]. من لا یحضره الفقیه، ج ‏1، ص 552 – 553.

[8]. همان، ص 554 – 555.

[9]. ر. ک: ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، النص، ص 40.

[10]. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق و مصحح: غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج ‏3، ص 467، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.