لطفا صبرکنید
60264
- اشتراک گذاری
خداوند در قرآن کریم می فرماید؛ من انسان ها را آفریدم تا آنها را بیازمایم که کدام یک از آنها بهتر عمل مىکنند. مفهوم آزمایش و امتحان در مورد خداوند، با آزمایش هاى ما بسیار متفاوت است. آزمـایـش هـاى مـا بـراى شـناخت بیشتر و رفع ابهام و جهل است، اما آزمایش الاهى در واقع همان "پـرورش و تربیت" است؛ یعنی امتحان و آزمایش خداوند زمینه هاى تربیت و پرورش و تکامل را در آنها به وجود مى آورد.
خداوند از راه های مختلف و به قدر توان انسان ها آنها را مورد امتحان قرار می دهد. گاهی به وسیله مشکلات و سختى ها، گاهی از طریق خیر و شرها، از راه فراوانی مال، سرمایه، فرزند، مصیبت و ...
مفهوم آزمایش الاهی
آنچه در زبان فارسى به نام "آزمایش" و یا "آزمودن" نامیده می شود، در قرآن با واژه های مختلف آمده است: " ابتلاء " ، " بلا " ، " فتنه " و " تمحیص" از جمله آنها است . خداوند در قرآن کریم می فرماید: من انسان ها را آفریدم تا آنها را بیازمایم که کدام یک از آنها بهتر عمل مىکنند: " آن کس که مرگ و حیات را آفرید تا شما را بیازماید که کدام یک از شما بهتر عمل مىکنید، و او شکستناپذیر و بخشنده است". [1] مفهوم آزمایش و امتحان در مورد خداوند با آزمایش هاى ما بسیار متفاوت است. آزمـایـش هـاى مـا بـراى شـناخت بیشتر و رفع ابهام و جهل است، اما آزمایش الاهى در واقع همان "پـرورش و تربیت" است؛ [2] یعنی امتحان و آزمایش خداوند زمینه هاى تربیت؛ پرورش و تکامل را برای انسان به وجود مى آورد. چنان که پیامبران الاهی مانند حضرت ابراهیم در سایه آزمایش های سخت و طاقت فرسا به مقامات عالیه رسیدند. [3]
موارد آزمایش الاهی در قرآن
امتحان و آزمایش انسان ها از سوی خداوند متعال از سنت های الاهی است.
قرآن کریم می فرماید : "آیا مردم پنداشتهاند که با گفتن این که ایمان آوردیم رها میشوند و هرگز مورد آزمایش قرار نمیگیرند؟ ما امتهایی را که پیش از آنان بودند، آزمایش کردیم، خدا راستگویان و دروغ گویان را کاملاً میشناسد" . [4]
گاهی قرآن از یک آزمایش عمومی که متوجه تمام بندگان خدا میگردد نام میبرد و میفرماید : "یا مردم پنداشتهاند که با گفتن این که ایمان آوردیم رها میشوند و هرگز مورد آزمایش قرار نمیگیرند"؟ [5]
گاهی قرآن از یک رشته آزمایش های خصوصی پرده بر میدارد که متوجه اشخاص و طائفه معیّنی بوده است، و این موضوع یک رشته از قصه ها و داستانهای قرآن را تشکیل میدهد؛ مانند داستان های پیامبران و قومشان.
آیات در زمینه آزمایشهای عمومی بیش از آن است که در این جا آورده شود. در این جا به برخی از موارد امتحان و آزمایش های الاهی در قرآن به شرح ذیل اشاره می شود:
1. مشکلات و سختى ها:
خداوند به وسیله مشکلات و سختى ها افراد بشر را آزمایش مى کند؛ چنان که مى فرماید : «قطعاً همه شما را با چیزى از ترس، گرسنگى و کاهش در مال ها و جان ها و میوه ها، آزمایش مى کنیم و بشارت ده به استقامت کنندگان». [6]
مشکلات و دشوارى ها بسان کوره اى است که به آهن، صلابت و استقامت مى بخشد؛ انسان نیز در کوره حوادث و مشکلات، پر قدرت و نیرومند مى گردد و قادر به شکستن موانع از سر راه زندگى و سعادت خود مى گردد . بلا، اثر تربیتی داشته و تربیت کننده فرد و بیدار کننده جامعه است. سختی بیدار ساز و هوشیار کننده انسان های خفته و تحریک کننده عزم ها و اراده ها است. شدائد همچون صیقلی که به آهن و فولاد می دهند هر چه بیشتر با روان آدمی تماس گیرد، افراد را مصمم تر و فعال تر و بُرّنده تر می کند؛ زیرا خاصیت حیات این است که در برابر سختی ها مقاومت کند و آماده مقابله با آن گردد، سختی مانند کیمیا خاصیت انقلاب ماهیت را دارد و جان و روان آدمی را عوض می کند . [7]
2. شرور و خیرها:
چنان که قرآن کریم می فرماید: شرور و خیرها نیز از آزمایش های الاهی محسوب می شوند. [8] پس حتی خوبی ها می توانند عاملی برای امتحان باشند؛ مثلاً به کسی مال و ثروت و یا مسئولیتی که موجب افزایش آبرو و عزت است می رسد، ولی آن شخص نمی تواند به خوبی از چنین موقعیتی استفاده کند و شیطان او را گمراه می کند.
3. فراوانی نعمت:
امتحانات الاهی همیشه به وسیله حوادث سخت و ناگوار نیست، بلکه گاه خدا بندگانش را با وفور نعمت و کامیابی ها آزمایش می کند، [9] چنان که قرآن کریم از قول حضرت سلیمان (ع) می فرماید: «این از فضل پروردگار من است، تا مرا آزمایش کند که آیا شکر او را بجا مىآورم یا کفران مىکنم؟! و هر کس شکر کند، به نفع خود شکر مىکند و هر کس کفران نماید (بزیان خویش نموده است، که) پروردگار من، غنىّ و کریم است!». [10]
گروهی که، غرق در نعمت می شوند و امکانات مادی از هر نظر در اختیارشان قرار می گیرد، آزمایش آنان این است که آیا در چنین شرایطی، قیام به وظیفه شکر نعمت می کنند و به فقرا کمک می کنند یا غرق در غفلت و غرور و خودخواهی و خودبینی می شوند.
4. فرزند:
قرآن کریم می فرماید: " بدانید: مالها و فرزندان شما مایه امتحان میباشند". [11]
5. ایمان و کفر:
قرآن مجید درباره نگهبانان دوزخ و شماره آنان یادآور می شود که 19 فرشته از آن نگهبانی می کند، آن گاه می افزاید : این گزارش، وسیله امتحان و آزمایش است، آنان که ایمان قوی و نیرومندی به غیب و امور پوشیده از حس دارند، این گزارش را از صمیم دل می پذیرند، ولی گروه دیگر به تکذیب آن می پردازند، چنان که می فرماید : "ما نگهبانان دوزخ را فرشته و تعداد آنان را نوزده نفر قرار ندادیم، جز برای آزمایش افراد کافر". [12]
6. زیور آلات در زمین:
در جایی از قرآن مجید مجموع آنچه را که در روی زمین قرار دارد، مایه آزمایش دانسته آن جا که می فرمایند : "ما آنچه که در روی زمین است زیور آن قرار دادیم، تا بیازماییم که کدام یک نیکوکارتر است" . [13]
[2] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 1، ص 527، دارالکتب الاسلامیة، چاپ بیست و یکم، 1365 شمسی.
[3] بقره، 124. " وَ إِذِ ابْتَلى إِبْراهیمَ رَبُّهُ بِکَلِماتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قالَ إِنِّی جاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِماماً قالَ وَ مِنْ ذُرِّیَّتی قالَ لا یَنالُ عَهْدِی الظَّالِمینَ".
[4] عنکبوت، 3و2.
[5] عنکبوت، 2.
[6] بقره، 155 .
[7] اقتباس از نمایه شماره 2056 (سایت: 2418).
[8] انبیاء، 35.
[9] تفسیر نمونه، ج 1، ص 533.
[10] نمل، 40.
[11] انفال، 28 .
[12] مدثر،31 .
[13] کهف، ۷.