لطفا صبرکنید
بازدید
8985
8985
آخرین بروزرسانی:
1397/08/06
کد سایت
fa76591
کد بایگانی
93704
نمایه
زمان شکلگیری شخصیت انسان
طبقه بندی موضوعی
حدیث|انسان شناسی
گروه بندی اصطلاحات
سرفصلهای قرآنی
- اشتراک گذاری
خلاصه پرسش
بر اساس آموزههای اسلامی، شخصیت افراد در چندسالگی به صورت کامل شکل گرفته و قابل تغییر نخواهد بود؟
پرسش
روانشناسان میگویند: شخصیت افراد تا سنّ 8 سالگی، بیش از 80 درصد شکل و فرم میگیرد و بیشتر آسیبهای روانی، نیز مربوط به همان سالهای کودکی است. آیا این مطلب مورد پذیرش دین اسلام است؟
پاسخ اجمالی
بر اساس آموزههای اسلامی و با جمعبندی آیات و روایات، اینگونه نیست که بعد از گذر از سنّی، انسان نتواند شخصیت خود را تغییر داده و مجبور باشد تا آخر عمر و به صورت جبری در سایه شخصیتی ثابت ادامه حیات دهد، اما بر اساس واقعیت علمی و نیز روایات؛ آموزههای دوران کودکی، از مهمترین عواملی است که در شخصیت انسانها تأثیر میگذارد؛ امام علی(ع) در اینباره میفرماید:
«علم و دانش در کودکى مانند اثر و نشانهاى است بر سنگ».[1]
«کسى که در کوچکى به دنبال دانش نباشد، در بزرگسالی بلندمرتبه نخواهد شد(پیشرفت علمی نمیکند)».[2]
روایات دیگری نیز وجود دارند که در تفسیر برخی آیات و یا به صورت مستقل، تکمیل شکلگیری شخصیت انسانها را به تناسب در سنهای مختلف اعلام میکنند:
پیامبر خدا(ص) فرمود: «خدا فرشتهای دارد که هر شب به جوانان بیست ساله ندا میدهد که کوشش و جدّیت کنید و براى نیل به کمال و سعادت خود تلاش و کوشش نمائید».[3]
امام علی(ع) فرمود: «عقل و نادانى تا حدود هیجده سالگى با یکدیگر در نبردند تا بر آدمى چیره شوند؛ و هنگامی که انسان به هیجده سالگى رسید، هر یک از آن دو در او افزون بود، بر او چیره میشود».[4]
امام صادق(ع) در تفسیر آیه شریفه «أَ وَ لَمْ نُعَمِّرْکُمْ ما یَتَذَکَّرُ فِیهِ مَنْ تَذَکَّرَ»(آیا شما را آن قدر عمر ندادیم که هرکس که پندپذیر بود، پند میگرفت؟)،[5] فرمود: «این آیه در ارتباط با نکوهش کسانى است که به سن هیجده سالگى رسیده باشند».[6]
در آیهای از قرآن نیز صریحاً 40 سالگی را به عنوان مرز رسیدن به نهایت رشد و کمال اعلام میکند.[7]
اما همانگونه که در ابتدا گفته شد، تمام اینها نشانگر مراحلی از رشد و کمال است و دلیل بر آن نیست که انسانها دیگر نتوانند تغییری در شخصیت خود ایجاد کنند، بلکه تنها تغییر شخصیت با بالاتر رفتن سن دشوارتر خواهد شد و اینگونه است که پیامبر اسلام(ص) هشدار میدهد:
«خدا فرشتهای دارد که هر شب به زمین نزول میکند و مردم دنیا را مخاطب قرار داده و فریاد میزند: ... اى کسانى که سى سال از عمر شما گذشته، زندگانى دنیا شما را مغرور نکند. اى چهل سالهها چه چیز تهیّه دیدهاید براى ملاقات پروردگارتان. اى پنجاه سالهها شما را نذیر و ترساننده از عذاب آمد. اى شصت سالهها شما به منزله زراعتى هستید که وقت درو کردن آن رسیده باشد. اى هفتاد سالهها براى رفتن شما را صدا زدهاند و ندا کردهاند پس اجابت کنید داعى حق را و اى هشتاد سالهها قیامت آمد و شما به آن رسیدید در حالیکه هنوز غافلید .... ».[8]
«علم و دانش در کودکى مانند اثر و نشانهاى است بر سنگ».[1]
«کسى که در کوچکى به دنبال دانش نباشد، در بزرگسالی بلندمرتبه نخواهد شد(پیشرفت علمی نمیکند)».[2]
روایات دیگری نیز وجود دارند که در تفسیر برخی آیات و یا به صورت مستقل، تکمیل شکلگیری شخصیت انسانها را به تناسب در سنهای مختلف اعلام میکنند:
پیامبر خدا(ص) فرمود: «خدا فرشتهای دارد که هر شب به جوانان بیست ساله ندا میدهد که کوشش و جدّیت کنید و براى نیل به کمال و سعادت خود تلاش و کوشش نمائید».[3]
امام علی(ع) فرمود: «عقل و نادانى تا حدود هیجده سالگى با یکدیگر در نبردند تا بر آدمى چیره شوند؛ و هنگامی که انسان به هیجده سالگى رسید، هر یک از آن دو در او افزون بود، بر او چیره میشود».[4]
امام صادق(ع) در تفسیر آیه شریفه «أَ وَ لَمْ نُعَمِّرْکُمْ ما یَتَذَکَّرُ فِیهِ مَنْ تَذَکَّرَ»(آیا شما را آن قدر عمر ندادیم که هرکس که پندپذیر بود، پند میگرفت؟)،[5] فرمود: «این آیه در ارتباط با نکوهش کسانى است که به سن هیجده سالگى رسیده باشند».[6]
در آیهای از قرآن نیز صریحاً 40 سالگی را به عنوان مرز رسیدن به نهایت رشد و کمال اعلام میکند.[7]
اما همانگونه که در ابتدا گفته شد، تمام اینها نشانگر مراحلی از رشد و کمال است و دلیل بر آن نیست که انسانها دیگر نتوانند تغییری در شخصیت خود ایجاد کنند، بلکه تنها تغییر شخصیت با بالاتر رفتن سن دشوارتر خواهد شد و اینگونه است که پیامبر اسلام(ص) هشدار میدهد:
«خدا فرشتهای دارد که هر شب به زمین نزول میکند و مردم دنیا را مخاطب قرار داده و فریاد میزند: ... اى کسانى که سى سال از عمر شما گذشته، زندگانى دنیا شما را مغرور نکند. اى چهل سالهها چه چیز تهیّه دیدهاید براى ملاقات پروردگارتان. اى پنجاه سالهها شما را نذیر و ترساننده از عذاب آمد. اى شصت سالهها شما به منزله زراعتى هستید که وقت درو کردن آن رسیده باشد. اى هفتاد سالهها براى رفتن شما را صدا زدهاند و ندا کردهاند پس اجابت کنید داعى حق را و اى هشتاد سالهها قیامت آمد و شما به آن رسیدید در حالیکه هنوز غافلید .... ».[8]
[1]. کراجکی، محمد بن علی، کنز الفوائد، ج 1، ص 319، قم، دارالذخائر، قم، چاپ اول، 1410ق.
[2]. تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد، غرر الحکم و درر الکلم، ص 649، قم، دار الکتاب الإسلامی، چاپ دوم، 1410ق.
[3]. دیلمی، حسن بن محمد، ارشاد القلوب إلی الصواب، ج 1، ص 32، قم، سید رضی، چاپ اول، 1412ق.
[4]. کنز الفوائد، ج 1، ص 200؛ اربلى، على بن عیسى، کشف الغمة فی معرفة الأئمة، ج 2، ص 350، تبریز، بنى هاشمى، چاپ اول، 1381ق.
[5]. فاطر، 37.
[6]. صدوق، محمد بن على، الخصال، ج 2، ص 509، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1362ش.
[7]. احقاف، 15.
[8]. إرشاد القلوب إلى الصواب، ج 1، ص 32.
نظرات