برای شب و روز بیست ‌و هفتم ماه رجب که مصادف با روز مبعث است،[1] علاوه بر اعمال مشترک ماه رجب،[2] اعمال خاصی ذکر شده است:

شب بیست و هفتم

نماز:

۱. پیامبر(ص): «شب بیست و هفتم ماه رجب، دوازده رکعت نماز دارد که در هر رکعت آن، یک مرتبه سوره «حمد» و ده مرتبه سوره «اعلی»[3] و سوره «قدر»[4] خوانده می‌شود. بعد از پایان نماز صد مرتبه بر پیامبر(ص) صلوات فرستاده می‌شود و صد مرتبه استغفار می‌شود. در این صورت خدا ثواب عبادت ملائکه را برای او می‌نویسد.[5]

2. امام کاظم(ع): نماز شب بیست و هفتم رجب دوازده رکعت است که در هر رکعت یک مرتبه سوره حمد و فلق و ناس و چهار مرتبه سوره توحید خوانده می‌شود و در همان حال چهار مرتبه جمله «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَكْبَرُ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِی الْعَظِیمِ» خوانده می‌شود. بعد از پایان نماز هر دعای که می‌خواهند می‌کنند.[6]

زیارت امام علی(ع):

1. در مقابل ضریح امام علی(ع) گفته می‌شود: «أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیک لَهُ وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ وَ أَنَّ عَلِی بْنَ أَبِی طَالِبٍ عَبْدُ اللَّهِ وَ أَخُو رَسُولِ‏ اللَّهِ‏ وَ أَنَ‏ الْأَئِمَّةَ الطَّاهِرِینَ مِنْ‏ خَلَفِهِ‏ (وُلْدِهِ) حُجَجُ اللَّهِ عَلَى خَلْقِهِ». سپس در کنار ضریح صد مرتبه تکبیر گفته می‌شود و این زیارت‌نامه خوانده می‌شود: «السَّلَامُ عَلَیک یا وَارِثَ آدَمَ خَلِیفَةِ اللَّهِ السَّلَامُ عَلَیک یا وَارِثَ نُوحٍ صَفْوَةِ اللَّهِ السَّلَامُ عَلَیک یا وَارِثَ إِبْرَاهِیمَ خَلِیلِ اللَّهِ السَّلَامُ عَلَیک یا وَارِثَ مُوسَى کلِیمِ اللَّهِ السَّلَامُ عَلَیک یا وَارِثَ عِیسَى رُوحِ اللَّهِ السَّلَامُ عَلَیک یا وَارِثَ مُحَمَّدٍ سَیدِ رُسُلِ اللَّهِ السَّلَامُ عَلَیک یا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِین‏ ...».[7]

۲. در شب و روز عید مبعث مستحب است بعد از تسبیح حضرت زهرا(س) خوانده شود: «اللَّهُمَّ إِنَّک بَشَّرْتَنِی عَلَى لِسَانِ رَسُولِک مُحَمَّدٍ صَلَوَاتُک‏ عَلَیهِ وَ آلِهِ فَقُلْتَ‏ «وَ بَشِّرِ الَّذِینَ آمَنُوا أَنَّ لَهُمْ قَدَمَ صِدْقٍ عِنْدَ رَبِّهِمْ‏».[8] اللَّهُمَّ وَ إِنِّی مُؤْمِنٌ بِجَمِیعِ أَنْبِیائِک وَ رُسُلِک صَلَوَاتُک عَلَیهِمْ فَلَا تَقِفْنِی بَعْدَ مَعْرِفَتِهِمْ مَوْقِفاً تَفْضَحُنِی فِیهِ عَلَى رُءُوسِ الْخَلَائِقِ بَلْ قِفْنِی مَعَهُمْ وَ تَوَفَّنِی عَلَى التَّصْدِیقِ بِهِمْ ...».[9]

3. حسین بن روح می‌گوید هنگام زیارت امام علی(ع) و دیگر امامان(ع) در شب مبعث بگویید: «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَشْهَدَنَا مَشْهَدَ أَوْلِیائِهِ فِی رَجَبٍ، وَ أَوْجَبَ عَلَینَا مِنْ حَقِّهِمْ مَا قَدْ وَجَبَ، وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ الْمُنْتَجَبِ، وَ عَلَى أَوْصِیائِهِ الْحُجُبِ ...».[10]

دعا:

این دعا نیز در شب قدر وارد شده است: «اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک بِالتَّجَلِّی‏ الْأَعْظَمِ‏ فِی‏ هَذِهِ‏ اللَّیلَةِ مِنَ الشَّهْرِ الْمُکرَّمِ أَنْ تُصَلِّی عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ أَنْ تَغْفِرَ لَنَا مَا أَنْتَ بِهِ مِنَّا أَعْلَمُ یا مَنْ یعْلَمُ وَ لَا یعْلَمُ اللَّهُمَّ بَارِكْ لَنَا فِی لَیلَتِنَا هَذِهِ الَّتِی بِشَرَفِ الرِّسَالَةِ فَضَّلْتَهَا وَ بِکرَامَتِک أَجْلَلْتَهَا وَ بِالْمَحَلِّ الشَّرِیفِ أَحْلَلْتَهَا ...».[11]

اعمال روز بیست و هفتم ماه رجب

روزه گرفتن:

1. امام باقر(ع): «روزه روز مبعث کفاره(گناهان) شصت ماه است.»[12]
2. امام صادق(ع): کسی که در روز بیست و هفتم ماه رجب را روزه بگیرد، خدا ثواب روزه هفتاد سال را برای او می‌نویسد.[13]

صلوات فرستادن:

امام صادق(ع): در روز بیست و هفتم ماه رجب روزه بگیرید و بر محمد و آل محمد صلوات زیاد بفرستید.[14]

نماز:

غالب روایاتی که در مورد نماز این روز وجود دارد، به دوازده رکعتی بودن آن اشاره کرده؛ اما اعمال و دعاهای گوناگونی در حاشیه هر کدام ذکر شده است که شاید انجام هر کدامشان کافی باشد.

1. امام صادق(ع): «نماز روز بیست و هفتم ماه رجب دوازده رکعت است که در هر رکعت سوره حمد و یس خوانده می‌شود. بعد از تمام شدن نماز چهار مرتبه سوره حمد و چهار مرتبه «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَكْبَرُ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِی الْعَظِیمِ». و چهار مرتبه «اللَّهُ رَبِّی لَا أُشْرِكُ بِهِ شَیئاً» خوانده می‌شود. بعد از پایان نماز هر حاجتی که خواست، می‌شود که مورد اجابت قرار می‌گیرد».‏[15]
2. امام جواد(ع): نماز روز بیست و هفتم ماه رجب دوازده رکعت است که در هر رکعت سوره حمد و سوره یس خوانده می‌شود. بعد از پایان نماز چهار مرتبه سوره حمد و «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَ اللَّهُ أَكْبَرُ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ سُبْحَانَ اللَّهِ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِی الْعَظِیم» و سپس «اللَّهُ رَبِّی لَا أُشْرِكُ بِهِ شَیئاً» خوانده می‌شود. بعد از پایان نماز هر دعای که شود انشاء الله مورد اجابت قرار می‌گیرد.[16]
3. حسین بن روح می‌گوید: «نماز روز بیست و هفتم ماه رجب دوازده رکعت است که در هر رکعت یک مرتبه سوره حمد و هر مقدار از سوره‌ها که ممکن است، خوانده می‌شود. سپس بعد از سلام دادن و در بین هر دو رکعت این دعا خوانده می‌شود: «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی لَمْ یتَّخِذْ وَلَداً وَ لَمْ یكُنْ لَهُ شَرِیكٌ فِی الْمُلْكِ وَ لَمْ یكُنْ لَهُ وَلِی مِنَ الذُّلِّ وَ کبِّرْهُ تَكْبِیراً یا عُدَّتِی فِی مُدَّتِی وَ یا صَاحِبِی فِی شِدَّتِی وَ یا وَلِیی فِی نِعْمَتِی یا غِیاثِی فِی رَغْبَتِی یا مُجِیبِی فِی حَاجَتِی یا حَافِظِی فِی غَیبَتِی یا کالِئِی فِی وَحْدَتِی یا أُنْسِی فِی وَحْشَتِی أَنْتَ السَّاتِرُ عَوْرَتِی فَلَک الْحَمْدُ وَ أَنْتَ الْمُقِیلُ عَثْرَتِی فَلَک الْحَمْدُ وَ أَنْتَ الْمُنَفِّسُ صَرْعَتِی فَلَک الْحَمْدُ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اسْتُرْ عَوْرَتِی وَ آمِنْ رَوْعَتِی وَ أَقِلْنِی عَثْرَتِی وَ اصْفَحْ عَنْ جُرْمِی وَ تَجَاوَزْ عَنْ سَیئَاتِی‏ فِی أَصْحابِ الْجَنَّةِ وَعْدَ الصِّدْقِ الَّذِی كانُوا یوعَدُونَ‏». سپس هر یک از سوره‌های حمد و توحید و کافرون و فلق و ناس و قدر و آیه‌الکرسی و دعای «اللَّهُمَّ اللَّهُ اللَّهُ رَبِّی لَا أُشْرِكُ بِهِ شَیئاً» هفت مرتبه خوانده می‌شود. در پایان نماز هر دعایی را که دوست داشت از خدا می‌خواهد.[17]

دعا کردن:

۱. یا مَنْ أَمَرَ بِالْعَفْوِ وَ التَّجَاوُزِ وَ ضَمِنَ عَلَى نَفْسِهِ الْعَفْوَ وَ التَّجَاوُزَ یا مَنْ عَفَا وَ تَجَاوَزَ اعْفُ عَنِّی وَ تَجَاوَزْ یا کرِیمُ اللَّهُمَّ وَ قَدْ أَكْدَى الطَّلَبُ وَ أَعْیتِ الْحِیلَةُ وَ الْمَذْهَبُ وَ دَرَسَتِ الْآمَالُ وَ انْقَطَعَ الرَّجَاءُ إِلَّا مِنْک وَحْدَک لَا شَرِیک لَک اللَّهُمَّ إِنِّی أَجِدُ سُبُلَ الْمَطَالِبِ إِلَیک مُشْرَعَةً وَ مَنَاهِلَ الرَّجَاءِ إِلَیک مُتْرَعَةً وَ أَبْوَابَ الدُّعَاء ...».[18]

۲. صد مرتبه ذکر «سُبْحَانَ الْإِلَهِ الْجَلِیلِ سُبْحَانَ مَنْ لَا ینْبَغِی التَّسْبِیحُ إِلَّا لَهُ سُبْحَانَ الْأَعَزِّ الْأَكْرَمِ سُبْحَانَ مَنْ لَبِسَ الْعِزَّ وَ هُوَ لَهُ أَهْل‏».[19]

3. «اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُک بِالنَّجْلِ الْأَعْظَمِ فِی هَذَا الْیوْمِ مِنَ الشَّهْرِ الْمُعَظَّمِ وَ الْمُرْسَلِ الْمُکرَّمِ أَنْ تُصَلِّی عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَغْفِرَ لَنَا مَا أَنْتَ بِهِ مِنَّا أَعْلَمُ ...».[20]

غسل کردن[21]و صدقه دادن و شاد کردن مسلمانان و دادن خیرات[22] نیز از اعمال این‌روز شمرده شده است.

[1]. ر. ک: «مبعث پیامبر (ص) و معراج در 27 رجب»، 14905؛ «فضیلت ویژهٔ روزه در چهار روز از سال»، 45002.

[2]. «أعمال ماه رجب»، 14439؛ «روزه‌های مستحبی، 48450؛ «دو برابر شدن ثواب در ماه رجب»، 56360؛ «معنای رجب»105222؛ «انجام نذر در ماه رجب و شعبان»، 24636.

[3]. ر. ک: «خواندن سوره اعلی و غاشیه در نماز عیدین»، 32390؛ «ورود مؤمنان از هر یکی از درهای بهشت»، 51714؛ «تفسیر آیات 1، 2 و 3 سوره اعلی»، 96298.

[4]. ر. ک: «ثواب خواندن سوره قدر»، 48819؛ « آداب زیارت قبور»، 78834؛ «ثواب خواندن سوره قدر هنگام سحر و افطار»، 60538.

[5]. سید ابن طاووس، رضی الدین علی، الاقبال بالاعمال الحسنة، چ 2، ص 671، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1409ق.

[6]. همان.

[7]. شهید اول، محمد بن مکی، المزار فی کیفیة زیارات النبی و الأئمة(ع)، ص 99- 108، قم، مدرسه امام مهدی(عج)، چاپ اول، 1410ق.

[8]. یونس 2.

[9]. المزار فی کیفیة زیارات النبی و الأئمة(ع)، ص 108 – 110.

[10]. ابن مشهدی، محمد بن جعفر، المزار الکبیر، محقق، مصحح، قیومی اصفهانی، جواد، ص 203 – 205، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1419ق.

[11]. کفعمی، ابراهیم بن علی، المصباح (جنة الأمان الواقیة و جنة الإیمان الباقیة)، ص 536، قم، دار الرضی (زاهدی)، چاپ دوم، 1405ق.

[12]. شیخ مفید، محمّد بن محمد بن نعمان، المقنعة، ص 371، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق.

[13]. شیخ صدوق، امالی، ص 586، بیروت، اعلمی، چاپ پنجم، 1400ق.

[14]. شیخ طوسی، محمد بن حسن، مصباح المتهجد و سلاح المتعبّد، ج 2، ص 820، بیروت، مؤسسة فقه الشیعة، چاپ اول، 1411ق.

[15]. الاقبال بالاعمال الحسنة، ج ‏2، ص 676.

[16]. همان.

[17]. همان، ج ‏2، ص 675.

[18]. المصباح (جنة الأمان الواقیة و جنة الإیمان الباقیة)، ص 538.

[19]. همان.

[20]. الاقبال بالاعمال الحسنة، ج ‏2، ص 679.

[21]. المصباح (جنة الأمان الواقیة و جنة الإیمان الباقیة)، ص 537.

[22]. الاقبال بالاعمال الحسنة، ج ‏2، ص 677.