در میان علوم گوناگون و مختلف بشری، برخی از علوم از فواید و ثمرات کمتری برخوردارند و در مقایسه با اکثر علوم که بهره‌های علمی و عملی فراوانی دارند، از بهره‌های ناچیزی توشه برمی‌دارند، از میان این‌گونه علوم کم‌بهره می‌توان علوم غریبه را نام برد، مثل جفر، رمل،[1] نجوم و ... البته این علوم با سحر و جادو اختلاف روشنی دارند. علوم غریبه از طریق تعلیم و یادگیری اصول خاصی به کار برده می‌شود و هدف و غرض اصلی علوم غریبه خبر از آینده و حالات و احوال اشخاص از طریق معادلات و روش‌های خاص است که فقط در مواردی به حقیقت می‌رسد نه در تمام موارد، و به همین جهت در دین مبین اسلام که حقاً کامل‌ترین و جامع ترین ادیان الهی است، آموزش و یادگیری و به کار بردن آنها مورد تشویق واقع نشده است؛[2] اما تعلیم و یادگیری و به کار بستن سحر و جادو به تصریح همه‌ی مراجع عظام تقلید حرام است، مگر این‌که غرض عقلایی و شرعی داشته باشد.[3] چرا که مقدمه و ذی المقدمه آن از مصادیق حرام الهی است، و ریاضت‌های غیر شرعی و احضار جنیان و... خصوصا هنگامی که سبب کارشکنی در امور روزمره‌ی مردم گردد، مورد نهی شارع مقدس قرار گرفته است؛ و به همین دلیل هیچ‌گاه علمای دین که موظف‌اند از کتاب الهی، یعنی قرآن و سنت پیامبر اسلام(ص) و  اهل‌بیت(ع) اقدام به تبلیغ و نشر معارف الهی کنند، از علوم و کتبی که در راستای این مهم نباشد استفاده نکرده و نمی‌کنند. و اما اگر برخی از بزرگان شیعه از علوم غریبه بهره‌ای دارند، هیچ‌گاه آن‌را اظهار نمی‌کنند، چنان‌که معلم ثانی ابونصر فارابی در علم جفر رساله‌ای می‌نویسند ولی پس از مدتی آن‌را از بین می‌برد و می‌گوید دوست ندارم اثر علمی من پیرامون این علم باشد.[4]

علامه حسن زاده آملی در این رابطه می‌نویسند (علم) جفر مثل حفر (کندن و حفاری) است گاهی به گنج می‌رسد و گاهی تنها رنج است.[5]

گفتنی است؛ با توجه به جایگاه کتب ادعیه که اکثراً مأثور از اهل‌بیت(ع) است، آنچه بر ما لازم است و سفارش و تأکید بر آن شده تعلیم و یادگیری و استفاده از آنها است؛ چرا که در سایه‌ی توجه به این مهم ارتباط خالق و مخلوق دائماً برقرار شده و نیازهای انسان بر طرف می‌گردد و احتیاج به کتاب‌های رمل و جفر و...ندارد.[6]

[1]. ذهنی، سید جواد، کفایة الرمل.

[2]. شاید از دلایل عدم توجه دین به این علوم آن باشد که این علوم موجبات کم رنگ شدن مکارم اخلاقی؛ نظیر توکل به خدا و رضایت به قضا و قدر الهی را فراهم می‌کنند.

.[3] مسائل جدید، ص83؛ امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، گردآورنده، بنی‌هاشمی خمینی، سید محمدحسین، ج 2، ص 980، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ هشتم، 1424ق؛ حسینی خامنه‌ای، سید علی، اجوبة الاستفتاءات، 269 – 270، قم، دفتر معظم له، چاپ اول، 1424ق..

[4]. حسن زاده آملی، حسن، هزار و یک نکته، ج 2، ص 722.

[5]. همان، ج 1، ص 160.

[6]. برای اطلاع بیشتر نک: کفایة الرمل؛ «حکم مشاهدۀ سحر و یادگیری آن»، 619؛ «ارتباط با موجودات عوالم دیگر»، 293؛ «قدرت و توانایى شیطان و جن»، 138؛ «ارتباط انسان با جن»، 606؛ «انسان و ارتباط با جن»، 438.