بی‌هوش کردن حیوان قبل از ذبح نه تنها سبب حرمت گوشت حیوان نمی‌شود، بلکه از مجموع روایاتی که ناظر به آزار ندادن حیوانات در حال ذبح است، می‌توان استحباب بیهوش و یا بی‌حس کردن حیوانات هنگام ذبح را برداشت کرد؛ زیرا چنین بی‌هوشی را می‌توان مصداق مهربانی به حیوانات برشمرد و از طرفی روایات متعددی درباره استحباب مهربانی به حیوانات وجود دارد.

در موضوع بی‌هوشی حیوان، آنچه ممکن است در حلیت گوشت آن اشکال ایجاد کند، احتمال منافات‌داشتن بی‌هوشی با استقرار حیات حیوان است. توضیح این‌که، برخی فقها استقرار حیات حیوان در زمان ذبح را جهت حلال‌بودن قربانی شرط می‌دانند؛ یعنی حیوانی که می‌خواهیم آن را ذبح کنیم نباید مُشرف به مرگ باشد؛[1] مثلا اگر گوسفندی از بلندی افتاده و در حال جان‌دادن است، چنانچه او را ذبح نمایند، گوشتش حلال نیست. گفتنی است که بیشتر فقها چنین شرطی را نپذیرفته، بلکه تنها زنده‌بودن حیوان را کافی می‌دانند.[2]

پس اگر استقرار حیات، شرط نباشد، بی‌هوشی حیوان در زمان ذبح مطمئنا اشکالی ندارد.[3] حتی طبق نظر فقیهانی که استقرار حیات را شرط دانسته‌اند، به نظر می‌رسد باز هم بی‌هوشی حیوان منافاتی با استقرار حیات او نداشته باشد؛ همان‌طور که بعضی از فقها بر آن تصریح نموده‌اند؛^[4] زیرا چه‌بسا حیوانی را جهت مداوا بی‌هوش می‌کنند و بعد از مدتی، بهوش آمده و سال‌ها به زندگی خود ادامه می‌دهد. بر این اساس، بی‌هوش کردن حیوان در هنگام ذبح اشکالی ندارد.^[5]

گفتنی است، بی‌هوش کردنِ حیوان قبل از ذبح – با مواد بیهوش کننده و نه با ضربه و مانند آن - علاوه بر مجاز بودن، ممکن است مستحب نیز باشد؛ زیرا مصداقی از مصادیق مهربانی به حیوانات است که در آموزه‌های اسلامی بر آن تأکید شده و نمونه‌هایی نیز برای آن ذکر شده است:

1. استحباب تیز کردن وسیله ذبح:

«عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ(ع) أَنَّهُ قَالَ: إِذَا أَرَدْتَ أَنْ تَذْبَحَ ذَبِیحَةً فَلَا تُعَذِّبِ الْبَهِیمَة أَحِدَّ الشَّفْرَة...»؛^[6]

از امام صادق(ع) نقل شده است: هنگامی که خواستی حیوانى را سر ببُرى او ‌را شکنجه مده، کاردت را تیزتر کن [تا حیوان کم‌تر آزار ببیند].

2. استحباب سرعت عمل:

«و یمرّ السکّین بقوّة»؛^[7]

(و چاقو را با قوت بر گلوی حیوان بکشد). تا ذبح با شتاب انجام شود و حیوان احساس درد کم‌تری کند.

3. ذبح حیوانی در برابر حیوان دیگر که او را می‌بیند مکروه است.^[8]

با تمام آنچه گفته شد برای حلال‌شدن گوشت در هر حال باید فرایند ذبح اسلامی صورت پذیرد و اگر حیوان تنها با روش‌هایی مانند شوک الکتریکی قوی کشته شود، گوشت او حلال نخواهد بود.

[1]. جمعی از پژوهشگران زیر نظر هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت(ع)، ج‌1، ص 449، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، چاپ اول، 1426ق.

[2]. امام خمینی، سید روح اللّه، تحریر الوسیلة، مترجم: اسلامی، علی، ج ‌3، ص 263‌، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ بیست و یکم، 1425ق؛ ر. ک:  66831 (چگونگی، شرایط و آداب سر بریدن حیوان).

[3]. ر. ک: پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت الله مکارم شیرازی.

[4]. ر. ک: همان.

[5] رحمانی، محمد، پژوهشی تطبیقی در احکام فقهی ذبح، ص 350، تهران، حوزه نمایندگی ولی فقیه در وزارت جهاد سازندگی، 1377ش.

[6]. ابن حیون، نعمان بن محمد مغربی، دعائم الإسلام و ذکر الحلال و الحرام و القضایا و الأحکام، محقق، مصحح، فیضی، آصف،‏ ج ‏2، ص 174، قم، مؤسسة آل البیت(ع)، چاپ دوم، 1385ق.

[7]. شهید ثانی، زین الدین بن علی، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، ج ‌11، ص 491، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، چاپ اول، 1413ق.

[8]. محقق حلّی، نجم الدین جعفر بن حسن، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، محقق، مصحح، بقال، عبد الحسین محمد علی، ج 3، ص 161، قم، ‌مؤسسه اسماعیلیان، چاپ دوم، 1408ق.