لطفا صبرکنید
37953
- اشتراک گذاری
نخست باید دانست که قرآن نوعا به صورت کلی سخن میگوید و تفصیل آن در سنت آمده است.
با توجه به این نکته از دو دسته آیات قرآن، میتوان برای وجود حضرت ولیعصر(عج) و ظهور آنحضرت استفاده نمود:
- آیاتی که ضرورت وجود حجت الهی را در میان مردم بیان میکنند، مانند: "همانا تو بیم دهندهای و برای هر جامعه راهنمایی است". این آیه و روایات تفسیر کنندۀ آن وجود و حضور دایمی رهبران آسمانی را به طور عام در جوامع بشری مورد تأیید و تأکید قرار میدهد.
- آیاتی که بشارت به حکومت صالحان و مستضعفان و مؤمنان بر کرۀ زمین میدهد. مثلاً در جایی از قرآن کریم آمده است: "و همانا در زبور بعد از آنکه در تورات نوشتیم که زمین را بندگان صالح من به ارث خواهند برد". و در جای دیگری از قرآن خداوند "وعده" میدهد که بندگان صالح به قدرت میرسند و امنیت را در جهان گسترش میدهند و دین را در سراسر جهان فراگیر میکنند.
در روایات مصداق این آیات مشخص شده و به وجود و ظهور حضرت مهدی(عج) تفسیر گردیده است.
ظهور منجی و کسی که روزی خواهد آمد و جهان را پر از عدل و داد خواهد نمود، از اموری است که مورد اتفاق همۀ ادیان و فرق موجود دنیا است، منتها در تعیین مصداق و بعضی از خصوصیات آن با هم اختلاف دارند.
اما شیعه معتقد است که منجی و مصلح جهانی حضرت مهدی(عج) است.[1]
از آنجا که قرآن کریم بر اساس مطالب مستحکم فطری و عقلی است، بهترین سند برای هر مطلب علمی و دینی است.
گفتنی است که قرآن نوعا به صورت کلی سخن میگوید و برای تشریح و تفسیر آن باید به سراغ خبره و متخصص علوم قرآنی؛ یعنی ائمه(ع) رفت. به عبارت دیگر، وظیفه و مسئولیت روشنگری و بیان مقصود آیات قرآن به حجتهای الهی واگذار شده است.[2]
در پاسخ این سؤال تنها به بیان گلچینی از آیات مربوط به بحث میپردازیم و بعضاً از روایات معصومین(ع) برای درک هر چه بیشتر آیات بهره خواهیم گرفت. در هر صورت از دو دسته آیات قرآن، میتوان برای وجود امام زمان(عج) و ظهور آنحضرت استفاده نمود: آیاتی که ضرورت وجود حجت الهی را در میان مردم بیان میکنند. و آیاتی که بشارت به حکومت صالحان و مستضعفان و مؤمنان بر کرۀ زمین میدهد.
- آیاتی که ضرورت وجود حجت الهی را در زمین بیان میکنند.
از نظر قرآن کریم، در طول تاریخ زندگی انسان، هیچگاه زمین از حجت خدا خالی نبود و خداوند برای هر امتی فردی مناسب را برگزیده تا انسانها را در راه رسیدن به کمال مطلوب رهنمون باشند. چنانکه خداوند سبحان فرمود: "إِنَّما أَنْتَ مُنْذِرٌ وَ لِکُلِّ قَوْمٍ هاد".[3]
پس همواره یک بیم دهنده و هدایتگر در جوامع انسانی حضور دارد که از جانب خدا برگزیده شده است. امام صادق(ع) در تفسیر آیۀ یاد شده فرمود: "در هر زمانی امامی از خاندان ما وجود دارد که مردم را به آنچه رسول الله(ص) آورده(دین اسلام) هدایت میکند".[4]
از مجموع این آیه و روایت ضرورت وجود حجت الهی به عنوان هدایتگر در هر عصر، به خوبی فهمیده میشود.
دلیل دیگر بر ضرورت وجود امام معصوم در جامعه این است که قرآن مبین و مفسر لازم دارد و به جز امام معصوم کسی به تمام معانی و خصوصیات آیات قرآن از محکمات و متشابهات آگاه نیست. پس به حکم عقل قطعی پس از رسول، امام معصوم لازم است.[5]
امام رضا(ع) در بیان لزوم وجود امام معصوم میفرماید: "اگر زمین برای یک چشم به هم زدن از حجت خالی شود، اهلش را در خود فرو خواهد برد".[6]
امامان معصوم(ع) مایۀ آرامش و امنیت هستی و واسطۀ فیض الهیاند و نعمات و برکات خداوند متعال به واسطۀ آنها و به یمن حضورشان به انسانها داده میشود، که اگر لحظهای برکت وجودشان نباشد، زمین اهلش را فرو میبرد.[7]
اما اینکه مصداق این امام معصوم، کیست و چه هویتی دارد، روایات فراوانی وارد شده است که بیان میدارند این فرد همان فرزند امام حسن عسکری(ع) است و... .[8]
- دستهی دوم آیاتی که بشارت به حکومت صالحان و مؤمنان بر روی زمین میدهد.
بر اساس دهها آیه از قرآن کریم موضوع ظهور حضرت مهدی(عج) قابل استناد است. تمرکز غالب این آیات بر بشارت به بندگان صالح و مستضعف برای بازستاندن حق خود و رسیدن به قدرت و ایجاد یک حکومت واحد جهانی مبتنی بر حق و عدل و غلبۀ اسلام بر تمامی مکاتب و ادیان است. قرآن کریم از یکسو بیان میکند این بشارت در بعض کتب آسمانی دیگر هم آمده است: "و همانا در زبور بعد از ذکر(تورات) نوشتیم که زمین را بندگان شایستۀ من به ارث خواهند برد".[9]
از سوی دیگر، این بشارت را به اراده خداوند استناد میدهد: "و خواستیم بر مستضعفان روی زمین منت نهیم و آنان را پیشوایان و وارثان گردانیم".[10] این آیات بشارت در ظهورند که در تفسیر آن روایات زیادی وجود دارد که این ادعای ما را اثبات میکنند.
در آیۀ دیگری خداوند حکومت و جانشنی مؤمنان و صالحان را به عنوان "وعدۀ الهی" بر بندگان باایمان خود بیان میکند و امنیت و آرامش را مژده میدهد: "خداوند به کسانی از شما که ایمان آورده و کارهای شایسته کردهاند وعده داده است که حتماً آنان را در این زمین جانشین (خود) قرار دهد و آن دینی را که برایشان پسندیده است، به سودشان مستقر کند و بیمشان را به امنیت مبدل گرداند تا مرا عبادت کنند و ...".[11]
روایات معصومان(ع) این آیه را بر حضرت مهدی(عج) و اصحاب او منطبق نمودهاند.[12]
انتظار فرج نیز که خود بحثی مبسوط و مفصل است و دلالت به "وجود" و "ظهور" حضرت ولیعصر(عج) میکند، در قرآن و روایات ائمۀ اطهار(ع) مورد اشاره قرار گرفته است: "و ارتقبوا انی معکم رقیب".[13]
امام رضا(ع) در تفسیر آیۀ یاد شده، انتظار فرج را موجب گشایش و آرامش دانسته است.[14]
جمعبندی:
آنچه از مجموع آیات و روایات یاد شده استفاده میشود، این است که بر اساس حکمت و لطف خداوند در طول تاریخ بشر همواره رهبرانی آسمانی مردم را انذار و تبشیر نمودهاند و خداوند برکت وجود آنها را در زمین همیشگی کرده است. حضرت مهدی(عج) در این زمان، مقام رهبری و امامت جهانیان را به دست دارد و روزی ظهور میکند.[15]
[1] برای آگاهی بیشتر، ر. ک: امام زمان (عج) و ادیان، سؤال 1428 (سایت: 1631).
[2]. حدیث ثقلین، حاکم نیشابوری، مستدرک حاکم، ج 3، ص 148، بیروت، دارالمعرفة. ر. ک: «الفاظ حدیث ثقلین در منابع اهل سنت و شیعه»، 17344؛ «چرایی اهمیت حدیث ثقلین»، 34175؛ «صحیح بخاری و حدیث ثقلین»، 6921.
[3]. "به درستی که تو بیم دهندهای و برای هر جامعه راهنمایی است". رعد، 7.
[4]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 23، ص 5، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق. "و فی کل زمان امام منا یهدیهم الی ما جاء به رسول الله(ص)".
[5]. بانوی اصفهانی، سیده نصرت امین، مخزن العرفان در تفسیر قرآن، ج 3، ص 39، توضیح آیۀ 44 نحل، بینا، چاپ اول، بیتا؛ «قرآن و نیاز انسان ها به امام»، 2687.
[6]. بحارالانوار، ج 23، ص 29، احادیث دیگری نیز با همین مضمون در منبع مذکور آمده است.
[7]. در بحارالانوار، ج 23، ص 56، به مقولۀ لزوم وجود همیشگی رهبر آسمانی برمیخوریم.
[8]. ر. ک: بحار الانوار، ج 23، ص 1 – 104؛ و ... . محدث نورى، نجم الثاقب فی أحوال الإمام الغائب، ج 1، ص 249 – 440، قم، مسجد جمکران، چاپ دهم، 1384ق؛ برای اطلاعات بیشتر، ر. ک: صافی گلپایگانی، لطف الله، منتخب الاثر، ج 2، ص 394 – 410، قم، موسسه حضرت معصومه(س)، 1419ق.
[9]. "و لقد کتبنا فی الزبور من بعد الذکر ان الارض یرثها عبادی الصالحون". انبیاء، 105.
[12]. ابن أبی زینب (نعمانی)، محمد بن ابراهیم، الغیبة، محقق و مصحح: غفاری، علی اکبر، ص 240، نشر صدوق، تهران، چاپ اول، 1397ق. برای آگاهی بیشتر، ر. ک: فرزی، محمد علی، امید سبز، ص 34.
[13]. "منتظر باشید که من هم مثل شما منتظرم". هود، 93.
[14]. عیاشی، محمد بن مسعود، التفسیر، محقق و مصحح: رسولی محلاتی، هاشم، ج 2، ص 159، تهران، المطبعة العلمیة، چاپ اول، 1380ق؛ طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 10، ص 376، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، 1417ق.
[15]. برای آگاهی بیشتر، ر. ک: رضوانی، علی اصغر، موعود شناسی و پاسخ به شبهات، ص 285- 304، قم، انتشارات مسجد مقدس جمکران، چاپ دوم، 1384ش.