خداوند در آیات پنج و شش سوره انسان می‌فرماید: «إِنَّ الْأَبْرارَ یَشْرَبُونَ مِنْ کَأْسٍ کانَ مِزاجُها کافُوراً، عَیْناً یَشْرَبُ بِها عِبادُ اللَّهِ یُفَجِّرُونَها تَفْجیراً».
آیات مورد بحث به سراغ پاداش‌‌هاى شکرگزاران و ابرار (نیکان و پاکان) می‌‌رود، و نکات جالبى در این زمینه یادآورى می‌کند. این آیات به پاداش صفت نیکوی اخلاقی؛ یعنی شکرگزاری خدای تعالی اشاره می‌کند که ابرار و نیکان از این صفت برخوردارند.[1]
نخست می‌فرماید: «نیکان از جامى می‌‌نوشند که با عطر خوشى آمیخته است».
«ابرار» جمع «بَرّ» در اصل به معناى وسعت و گستردگى است؛[2] و به همین جهت صحراهاى وسیع را «بَرّ» می‌گویند،[3] و از آن‌جا که افراد نیکوکار اعمالشان نتایج گسترده‌‌اى در سطح جامعه دارد این واژه بر آنها اطلاق می‌شود.[4]
«کافور» در لغت معانى متعددى دارد و یکى از معانى معروف آن بوى خوش است.[5] همچنین گیاهى است خوشبو، و یکى دیگر از معانى آن همان «کافور» معمولى است که بوى تندى دارد، و براى مصارف طبى از جمله ضدّ عفونى کردن به کار می‌رود.[6]
به هر حال آیه فوق نشان می‌دهد که این شراب طهور بهشتى بسیار معطّر و خوشبو است که هم ذائقه از آن لذّت می‌برد، و هم شامه.[7]
سپس به سرچشمه‌اى که این جام شراب طهور از آن پُر می‌شود اشاره کرده می‌افزاید: «این از چشمه خاصى است که بندگان خدا از آن می‌نوشند، و آن‌را از هر جا بخواهند جارى می‌سازند!». این چشمه شراب طهور چنان در اختیار ابرار و بندگان نیکوکار خدای تعالی است که هر جا اراده کنند از همان‌جا سر بر می‌آورد. امام باقر(ع) در توصیف آن فرمود: «این چشمه‌اى است در خانه پیامبر اسلام که از آن‌جا به خانه سایر پیامبران و مؤمنان جارى می‌شود».[8]
همان‌گونه که در دنیا چشمه‌هاى علم و رحمت از خانه پیامبر اکرم(ص) به سوى بندگان خدا و نیکان سرازیر می‌شود، در آخرت که تجسّم بزرگى از این برنامه است چشمه شراب طهور الهى از همین بیت وحى می‌جوشد، و شاخه‌هاى آن به خانه‌هاى مؤمنان سرازیر مى‏گردد![9]
«یفجّرون» از ریشه «فجر» به معناى شکافتن وسیع است، خواه شکافتن زمین باشد، یا چیز دیگر،[10] و از آن‌جا که نور صبح، گویا پرده شب را می‌شکافد به آن «فجر» گفته‌اند.[11] اما در آیه مورد بحث به معناى شکافتن زمین است.[12]
قابل توجه این‌که در میان نعمت‌هاى فراوان بهشتى که در این سوره آمده است نخستین نعمت «شراب طهور معطر خاصى» ذکر شده، و این شاید به جهت آن است که پس از فراغ از حساب مَحشر در نخستین گام که در بهشت می‌نهند با نوشیدن از این شراب هرگونه اندوه و ناراحتى و ناخالصى را از درون جان خود می‌شویند، و سرمست از عشق حق به استفاده از سایر مواهب بهشتى می‌پردازند.[13]

---