معنای رضا

رضا حالتى نفسانی بوده و به معناى خشنودى از قضا و قدر الهى است. کسى که به مقام رضا برسد، نه تنها به قضاى پروردگار اعتراضى نمى‏کند، بلکه از آن خشنود است.[1] البته معانی دقیق دیگری نیز برای مقام رضا بیان شده است.[2]

موانع مقام رضا

به نظر می‌رسد عمده‌ترین موانع رسیدن به مقام رضا همان موانعی است که به صورت عام، مانعی برای رسیدن به هر فضیلت و صفت پسندیده می‌شود؛ بر این اساس برخی از موانع عبارت‌اند از:

1. جهل و نادانی

جهل و نادانی، اصلی‌ترین مانع تحقق صفات پسندیده است؛ زیرا تحقق صفات پسندیده در اثر علم و آگاهی به ارزش و اهمیت آن پدید می‌آید؛ مثلا در مورد صفت رضا می‌توان گفت رضا در صورتی محقق می‌شود که انسان بداند هر آنچه در عالم تحقق می‌یابد با اذن و اراده الهی صورت می‌گیرد، و بداند خداوند خیر محض است و در مرحله اول، هیچ اراده شرّ و ضرر رساندن به هیچ فرد باایمانی را ندارد و هرآنچه به ظاهر برای او شرّ و ضرر به نظر می‌رسد، در صورت صبر و رضا در واقع خیر او خواهد بود؛ بنابر این، مؤمن باید بداند که هر چه برای او اتفاق می‌افتد بر اساس قضا و قدر الهی است؛ و مشتمل خیر است؛ بنابراین جهل به این حقایق مانع تحقق مقام رضا است؛ علاوه بر این‌که جهل و نادانی موجب باورهای غلط می‌شود که یکی از موانع تحقق صفات پسندیده است.

2. آلایش به صفات ناپسند

 دومین مانع خصال نیک انسانی، آلایش به صفات ناپسند اخلاقی است؛ صفات ناپسند مانع بالندگی انسان و اتصاف به صفات پسندیده است؛ از جمله این صفات عبارت‌اند از:

الف) بخل

حضرت علی(ع) بخل را کانون تمام عیب‌‌ها معرفی کرده و آن‌را تشبیه به افساری می‌کند که انسان را به سوی بدی‌ها سوق می‌دهد و زمینه برای گناهان دیگر می‌داند: «بخل ورزیدن کانون تمام عیب‌‌ها و افساری است که انسان را به سوی هر بدی می‌کشاند.[3]

ب) حسد

دومین صفت ناپسندی را که مانع رشد و سعادت انسان می‌گردد، حسد است. حضرت علی(ع) سفارش می‌کند از حسد دوری کنید؛ زیرا حسد ریشه‌ی ایمان را از بین می‌برد. ایشان می‌فرماید: «به یکدیگر حسد نورزید که ایمان را می‌خورد، چنان‌که آتش هیزم خشک را می‌خورد».[4]

ج) طمع‌ورزی

سومین صفتی که مانع رشد انسان در جنبه‌های مختلف می‌شود، طمع‌ورزی است که انسان را به زبونی و پستی وادار می‌کند. امام علی(ع) می‌فرماید: «بستر مرگ خردها بیشتر زیر برق شمشیر آزمندی‌ها است، طمع‌کار همواره در بند زبونی و خواری است».[5]

[1]. ر. ک: دعا و مقام رضا (سایت اسلام پدیا)

[2]. برای اطلاع بیشتر، ر. ک: «معنای مقام‌های تفویض، تسلیم، توکل و رضا»، 34560.

[3]. سید رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة، محقق، صبحی صالح، ص 543، کلمات قصار 378، قم، هجرت، چاپ اول، 1414ق. «البُخْلُ جامعٌ لِمساوِی الْعُیوبِ، وَ هُوَ زِمامٌ یُقادُ بِه إلی کُلِّ سُوء».

[4]. حمیری، عبد الله بن جعفر، قرب الإسناد، ص 29، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، چاپ اول، 1413ق. «و لا تتحاسدوا فإن الحسدَ یأکُلُ الایمان کما تأکل النّار الحطب».

[5]. نهج البلاغه، ص 507. «اکثر مصارعِ العُقول تحتَ بُروقِ المطامع، الطّامع فی وِثاقِ الذُّل».