جستجوی پیشرفته
بازدید
9507
آخرین بروزرسانی: 1396/06/21
خلاصه پرسش
منظور از این‌که «حقیقت، خدا است» چیست؟
پرسش
با سلام؛ منظور از این جمله که حقیقت خدا است چیست؟
پاسخ اجمالی
حق در لغت
«حقیقت»، مصدر صناعی و بر گرفته از ریشه «حق» است. واژه «حق»، در معانی متعدد به کار رفته است؛ مانند: «مطلق ثبوت و وجود»، «وجود دائم»، «وجود واجب»، «اهلیت و صلاحیت داشتن»، «رسیدن به غایت و هدف»، «داشتن غایت عقلی و صحیح»؛ چنان‌که یکی از کاربرد واژه «حق»، گزاره و قضایای مطابق با واقع است؛ یعنی قضیه را به لحاظ این‌که واقع و مطابَق با آن تطابق دارد «حق» گفته می‌شود؛ همان‌گونه که به لحاظ تطابق قضیه با واقع به آن «صادق» گفته می‌شود.[1] و در معانى دیگر؛ مانند عدل، یقین، راستى، درستى ...، نیز به کار می‌رود.[2]
به نظر می‌رسد واژه «حق»، در اصل به معنای «ثبوت» و «نقیض باطل» آمده است؛[3] و کاربردهای دیگر به نوعی مصادیق و مرتبط با این معنای اصلی هستند. نکته‌ای که در فهم معانی واژه‌ها به ما کمک می‌کند توجه واژه‌های مخالف و مقابل است. [4] واژۀ مقابلِ حق، «باطل» است. واژه «باطل» به معنای ناچیز و چیزی است که فاسد شده و حکم آن از بین رفته است.[5] و نیز به معنای بی‌اثر، پوچ، بیهوده و ناحق آمده است.[6] قهراً چیزی که فاسد، تو خالی و پوچ باشد، از وجود و ثبوت برخوردار نیست. بنابر این روشن شد که بین حق و باطل تقابل وجود دارد. برخی از اهل تحقیق با استفاده از این تقابل به تبیین واژه حق پرداخته و می‌گوید: حق نقطۀ مقابل باطل است و حق مطلق، موجودی است که هیچ‌گونه باطلی در آن راه نیافته باشد.[7]
حق در اصطلاح علم کلام
«حق» در اصطلاح فلسفه به معنای «ثبوت»، «وجود»، «وجود دائم»، «وجود واجب»، به کار رفته است.[8] اندیشمندان دانش کلام، نیز بر این باورند که معنای اصلی کلمه «حق» ثبوت و وجود است؛ نهایت این‌که ثبوت و وجود وقتی به صورت مطلق و بدون قید در نظر گرفته شود، منحصر در ذات متعالی خداوند و واجب الوجود است.[9] خداوند اصل و اساس ثبوت و وجود است؛ و ثبوت و وجود هر موجودی از وجود او نشأت گرفته است و به همین جهت، حق مطلق، فقط خداوند است؛ و از هرکس و هر چیز سزاوارتر به نامیده شدن به اسم «حق» است. بر این اساس، اشیاء و امور در صورتی متصف به «حق» می‌شوند که وجود و ثبوتی از سوی خداوند دریافت کرده باشند و به نوعی مرتبط با خداوند باشند؛ و درجات حقانیت هر چیز به اندازه ارتباط او با خداوند است. با این بیان مقصود از این جمله که «حقیقت خدا است» روشن شده ‌است.

[1]. «فإن الحق یساوق الوجود، و الحقیقة قد تساوق الوجود، فإن حقیقة الشی‏ء هی الوجود الذی یخصه». فارابی، ابونصر، آراء اهل المدینة الفاضلة و مضاداتها، ص، 37، بیروت، مکتبة الهلال، چاپ اول، 1995م.
«أما الحق فیفهم منه الوجود فی الأعیان مطلقا، و یفهم منه الوجود الدائم، و یفهم منه حال القول أو العقد الذی یدل على حال الشی‏ء فی الخارج إذا کان مطابقا له، فنقول: هذا قول حق، و هذا اعتقاد حق. فیکون الواجب الوجود هو الحق بذاته دائما، و الممکن الوجود حق بغیره، باطل فی نفسه. فکل ما سوى الواجب الوجود الواحد باطل فی نفسه». شیخ الرئیس ابن سینا، الشفاء(الالهیات)، ص ‏419، قم، مکتبة آیة الله المرعشى، 1404ق؛ شیخ اشراق، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ج 1، ص 211، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى، چاپ دوم، 1375ش.
«الحقّ: یکون المراد منه: الوجود و الثبوت. فعلى هذا، کل ما کان أتمّ فی معنى الثبوت، و أدوم فی حقیقة الوجود، کان أولى و أحقّ بمعنى الوجود، حتى کان القدیم- تعالى- أحقّ بإطلاق اسم الوجود علیه. فإنّه الموجود لذاته على الإطلاق و الدوام، أزلا و أبدا». سمیح دغیم، موسوعة مصطلحات الامام فخر الدین الرازى، ص 275 - 277، بیروت، مکتبة لبنان ناشرون، چاپ اول، 2001 م.
«الحق هاهنا اسم فاعل فی صیغة المصدر کالعدل- و المراد به ذو الحقیقة- و هو بمعنى المصدر یدل بالاشتراک على معان- منها الوجود فی الأعیان مطلقا- و منها الوجود الدائم و منها حال القول- أو العقد الذی یدل على حال الشی‏ء الخارج- إذا کان مطابقا للواقع‏». الخواجة نصیر الدین الطوسى، شرح الاشارات و التنبیهات للمحقق الطوسى، ج ‏3، ص 10، قم، نشر البلاغة، چاپ اول، 1375ش.
[2]. ر. ک: پاسخ 46.
[3]. ابن منظور، لسان العرب، ج‏10، ص 49، بیروت، دار صادر، چاپ سوم، 1414ق.
[4]. از باب تعرف الاشیاء باضدادها
[5]. ر. ک: صفی پور، عبد الرحیم، منتهی العرب، واژه «حق»؛ الخوری الشرتونی، سعید، اقرب الموارد، واژه «حق»؛ فیومی، احمد بن محمد، المصباح المنیر، واژه «حق»؛ سیاح، احمد، فرهنگ جامع، واژه «حق».
[6]. عمید، حسن، فرهنگ عمید، واژه «حق».
[7]. سبحانی، جعفر، الفکر الخالد فی بیان العقائد، ج ‏2، ص 184، قم، چاپ اول، 1425ق.
[8]. آراء اهل المدینة الفاضلة و مضاداتها، ص 37.
[9]. سمیح دغیم، موسوعة مصطلحات الامام فخر الدین الرازى، ص 275- 277).
 
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها