Tabbas maganar khomeni (k.s) an samo ta ne daga cikin hadisan da aka ruwaito masu yawa a cikin manyan littattafai, cikinsu akwai:
An karbo daga Ahmad bn Muhammad ya karbo daga Muhammad dan Husaini daga Mansur dan Abbas daga Safwan bn Yahya daga Abdullahi bn Muskan daga Muhammad bn Abdilkhalik da Abu Basir ya ce: Abu Abdullahi (a.s) ya ce: “Ya Muhammad wallahi akwai sirrin Allah a wajenmu da ilimi daga ilimin Allah, wallahi makusancin mala’ika ko Annabin da aka aiko ko muminin da aka jarrabi zuciyarsa da imani ba su iya daukansa, wallahi Allah be kallafawa wani ba sai mu be kuma sa wani ya yi masa bauta da haka ba sai mu”^([1]).
Tun daga nan ba makawa sai an karanta mas’alar fifikon matsayin su da iliminsu tare da dogaro da ruwayoyin da ‘yan shi’a suka dogara da su kan abin da suka tafi a kai na wannan Akidar kafin mu kutsa cikin binkicen matsayin Imamai zamu nuna wata fa’ida wato, fifikon mutum a kan mala’ika cewa kowa ya yarda da haka a tunanin musulunci, don haka ba mamaki in an fifita matsayin Imamai ma’asumai a kan matsayin mala’iku Na’am, an yi bahasi kan fifita Imamai a kan mala’iku ta fuskoki masu yawa, zai yiwu a karanta hakan ta bangarori masu yawa ba tare da sabawa tushen musulunci ba, kai sanin matsayin Imamai na da alaka mai karfi da hakikanin manufar musulunci wacce ta wajaba kowanne musulmi ya san ta da kuma sanin kebance-kebancen cikakken mutum,  domin tabbatar da wannan maganar zai yiwu mu wuce ta kan nukudodin nan masu zuwa don isa ga hakikanin wannan mas’alar:
Fa’ida ta farko: Tabbas ma’asumai goma sha hudu duk kaninsu hakika daya ce, a wani bayanin kuma: duk kansu haske dayane wannan kadaitakar hasken na mutanen gidan Manzon Allah (s.a.w) tabbas ruwayoyi da yawa sun bayyana haka, a wani lokaci nuni ya zo kan ma’abota kisa’i su biyar cewa haskensu abu daya ne, a wata ruwayar ishara ta zo kan cewa hasken baki dayan , Ma’asumai (a.s) abu daya ne.
Cikin wadannan ruwayoyin akwai:
A -    Allah (a.s) ya ce: “Ya Muhammad na halicce ka na halicci Aliyu da Fadima da Hasan da Husaini daga nau’in haske na na kuma bijiro da wolayarku ga ma’abota sammai da kassai, duk wanda ya karbe ta to a waje na yana cikin muminai duk wanda ya yi musunta, to a wajena yana cikin kafirai Ya Muhammad da bawa daga cikin bayina zai bauta min har ya zama kamar tsohowar salka, sannan ya zo min yana musun wilayarku da ban gafarta masa ba, har sai ya tabbatar da wilayarku”^([2]). Wannan hadisin na cikin hadisan mi’iraji wanda Allah Ta'ala ya zantar da Manzonsa (s.a.w) da shi a lokacin da ya yi mi’iraji.
B- Akwai: “Ya Muhammad tabbas na halicci Aliyu da Fadima da Hasan da Husaini da Imamai daga haske daya, sannan na bijiro da wilayarsu ga mala’iku duk wanda ya karbe ta zai kasance cikin makusanta, duk wanda ya yi musunta yana cikin kafirai, Ya Muhammad da bawa daga cikin bayi na zai bauta min har sai ya sare, sannan ya hadu da ni alhalin ya yi musun wilayarsu da na shigar da shi wuta..^([3]). A cikin wannan ruwayoyin akwai nuni kan cewa hasken baki dayan Imamai (a.s), abu daya ne.
2- Fa’ida ta biyu: Lallai baki dayan Ahlulbaiti (a.s) sanada matsayin wilaya^([4]). Ma’ana su ne halifofin Manzon Allah (s.a.w) bugu da kari ga shugabancin Al’umma da shugabancin ilimi, tabbas suna da tasiri da iznin Allah tasiri na boye a kan bayi, kuma suna ganin rayuka da zukatan bayi, suna yin tasarrafi a cikin su tasarrafi na Takwini (na zartarwa da kin zartarwa).
Allama Dabadaba’i (r.a) ya fada a wannan fagen cewa: in ka ce: Idan Imamanci shi ne shiryarwa da izinin Allah Ta’ala ita ce shiryarwa zuwa gaskiyar da ke manne da shiryuwa ta zati kamar yadda aka tsamo haka a maganar Allah Ta’ala “shin wanda ke shiryarwa zuwa gaskiya shi ne ya fi cancanta da a bi shi” aya baki dayan Annabawa Imamai ne yanke, saboda bayyanar cewa Annabtar Annabi bata cika sai da shiryarwa daga wajen Allah ta hanyar wahayi ba tare da an samo daga wajen wani ba ta hanyar koyarwa ko nusarwa da kwatankwacin su ba, to shin wanda aka ba wa baiwar Annabta ya zama wajibi a ba shi baiwar Imamanci kenan, da wannan zai zama Ishkalin ya dawo wajenku dai.
Na ce: Abin da ya tabbata a cikin bayanin da ya gabata wanda aka gano shi a cikin ayar shi ne shiryarwa da gaskiya ita ce Imamanci wacce take lazimta shiryuwa da gaskiya, amma akasin haka wato: ya zama duk wanda ya shiryu da gaskiya zai shiryar da wani, wannan bai tabbata ba ballanata ya zama ko wanne Annabi saboda shi shiryayye ne sai ya zama Imami, ba a sami wannan daga cikin ayoyi ba, tabbas Allah Ta’ala ya fadi wannan shiryuwar (ta annabta) ba tare da ya hada ta shiryar da wani da gaskiya ba^([5]).
Zai yiwu ace wilaya kala biyu ce: wilaya Ta shiri’a (ta nuna hanyar tsira da fada wa mutane abin da Allah ya yi umarni da wanda ya hana) da wilaya Takwiniyya.
Wilaya Ta shri’a tana nufin: Hakkin shar’antawa (sa doka umarni da  hani) na Allah ne kawai, bai danka wannan a hannun wani daga cikin bayinsa ba, har Annabi Muhammad (s.a.w)^([6]). Shi ma mai gargadi ne da bada bishara da isar da sako da bayanin hukunce - hukunce^([7]).
Amma wilaya Takwiniyya tana nufin: ikon zuciya da iya tasarrufi a cikin halittar Allah da izinin Allah tasarrafi na takwini (na kun fa yakunu) (kamar dawo da rana bayan ta fadi da tsagewar wata, da tada matacce dss).
Daga nan fa to tabbas baki dayan mu’ujizozi^([8]). Da karamomin wilayan Allah Ta’ala suna zuwa ne daga wannan wilayar Takwiniyya, daga cikin wadannan mu’ujizozin ne mu’ujizar Annabi (s.a.w) ta zo kamar tsagewar, wata tsagewar bishiya ^([9]). Da tsagewar kasa^([10]). Da tsagewar teku^([11]). A kissar Annabi Musa (a.s) da Fir’auna da tsagewar dutse a lokacin Annabi Salihu (a.s)^([12]). Da warkar da makaho da mai albaras da raya matattu da Annabi Isa (a.s) ya yi^([13]). Da cire kofar khaibara da Amirul muminina (a.s) ya yi cikin ban ala’ajabi^([14]). Duk wadannan misalan ba zai yiwu a fassara su ba sai dai ace wilaya Takwiniyya ce ta cikakken mutum.
Fa’ida ta uku: wilaya ta kusanci da Allah da narkewa a cikin sha’anin Allah Ta'ala ^([15]). Kusanci da Allah na tabbata ne ta hanyar yi masa biyayya (s.w.t) da siffantuwa da dabi’un da Allah ke so: abun nufi shi ne mutum koda ba zai iya ba kai ba zai taba yiyu wa ba kuma mustahili ne ma ya zama Allah, amma zai iya zama yana tare da Allah. Duk lokacin da ya hadu da tabbatacciyar mabulbula da babubbuga ta Allah, ya kuma kusanci Allah ya keta hijabobin duhu ya sami daman keta hijabobin haske ba kuma zai ga zatinsa da ayyukansa da siffofinsa ba, (wato ba tare da ya ga zatin Allah ba dun da ba zai yiyu ya ga Allah da ido ba) sunayen Allah da siffofin sa ne zasa dinga bayyana a tattare da shi ^([16]). A wannan lokacin mutum zai iya yin tasarrafi a cikin maklukat ta sanafi Takwini ta hanyar yin amfani da kudrar da Allah Ta’ala ya ba shi, wanda shi kudrarsa - (Allah mabuwayi) - ba ta da geji.
Ya zo a Hadisin kudsi cewa: “Bawa na ka yi min da’a har in saka kwatankwacina (in zamar da ka kamar ni) ”^([17]). An ruwaito: “Ya dan Adam ni mawadaci ne ba ni da bukata, ka bini a cikin abin dan na Umarce ka, zan mai da kai mawadaci ba zaka talauta ba, ya kai dan Adam ni rayeyye ne ba na mutuwa, ka bini a cikin abin da na Umarce ka zan mayar da kai rayeyye ba zaka mutu ba, ya dan Adam hakika ina cewa abu kasance sai ya kasance, ka bini a cikin abin da na Umarce ka sai kace wa abu kasance sai ya kasance”^([18]).
Fa’idar ta hudu: Tabbas matsayin wilaya ya saba da matsayin Annabta ta fuskoki da yawa, amma a matsayin martabar wilaya ta fi Annabta daukaka.
Bayanin haka: waliyi a matsayin “Narkewa cikin sha’anin Allah” yana ganin hakikanin ainihin abubuwan Allah sai ya bada labarin su. Wannan ma’arifar ita ake kira da “Annabtar data game ko gamammiyar annabta” wani lokaci kuma a kan kira ta da “makamin Annabta” wani lokaci kuma a kan ce “Annabtar shar’antawa”. Shi Annabi ta bangaren ”Annabtar ma’ana” yana ba da labarin zatin Allah da siffofinsa da ayyukansa, ta bangaren “Nubuwatut Tashri’i” wato “Annabta ta shar’antawa” zai Isar da hukunce- hukunce da dabi’antuwa da halayya mai kyau ya kuma dinga koyar da hikima da al’amuran siyasa. Allah Ta’ala ya fada a littafinsa mai girma: “A lokacin da ya kai karfinsa sai muka ba shi hukunci da ilimi, haka muke sakawa masu kyautatawa”^([19]) ma’anar ita ce mutumin da ya kai matsayin kyautatawa to za ya sami matsayin Annabta kamar yanda yake a mashayar Musa (a.s) ko da bai kai matsayin Annabi Musa (a.s) ba wato matsayin Shari’a^([20]).
A bisa wannan asasi koda mu ba zamu iya kaiwa matsayin Annabta da matsayin manzancin shari’a ba, sai dai zai yiwu sanadiyyar bauta wa Allah da wuce marhalolin kamala zamu iya kaiwa ga matsayin kusancin sallolin Nafilfili da kusancin sallolin Farillai, sanadiyar haka sai mu samu matsayin Annabta da matsayin wilaya.
A kowane hali zai yiwu mu rairayo bambance -bambancen dake tsakanin matsayin wilaya da matsayin Annabta a cikin al’amura masu zuwa:

Natija (sakamako) shi ne; cawa tabbas wannan sunan yana bukatar mai bayyana shi, don haka wilaya ba ta yankewa ^([24]) kuma cikakken mutum mai kamalar shi mabayyanar (wato mazhirin) wannan madaukakin suna  mai kamala wanda shi ma (mutumin) ya kasance yana da wilaya cikakkiya, amma Manzo da Annabi ba sa daga cikin sunayen Allah Manzanci da Annabta siffofi ne da Allah ya bayar na wani lokaci wanda suke yankewa in lokaci ya wuce.

Natija:
Daga abin da ya shude ta bayyana cewa:

Mas’udi ya ruwaito daga Imam Hasan (a.s) ya ce bayan shahadar Amirul Muminina (a.s) “Wallahi wani mutum ya rasu a cikin daren nan, mutanen farko ba su gabace shi ba sai da fifikon Annabta, ‘yan baya ma ba zasu riske shi ba”^([29]).
An karbo daga Manzon Allah (s.a.w) ya ce: “Tabbas Allah na da bayin da su ba Annabawa ba ne Annabawa ma suna burin samun matsayinsu da kusancinsu a wajen Allah (t.a”)^([30]). A wannan ruwayar ta karshe ban da bayyana fifikon wasu salihai a kan Annabawa duk da cewa su din ba Annabawa ba ne, akwai bayyana sirrin wannan fifikon kamar yadda ya ce: “Da kusancin su a wajen Allah Ta’ala” hakan na nuna fifikon su a kan Annabawa, wannan ne abin da ya bayyana sanadiyyar bayanin daya gabata, wanda  a ciki mu kace kamalar kusanci ba wani abu ba ne sai wilaya Takwiniyya.
Wa kazalika, Kamar yadda ayar da zamu kawo yanzu take cewa: “kafirai na cewa kai ba Manzo ba ne ka ce Allah ya isa ya zama shaida tsakani na da ku, da wanda aka bawa ilimin littafi”^([31]). A  cikin wannan ayar mai albarka Allah mahalicci ya yi ishara ga shaidu biyu na farko zatin Allah mai tsarki dayan kuma wanda ya san ilimin litttafi. Ba kokwanton cewa Allah (s.w.t) ya shaida da mu’ujizozi, cikin mu’ujizozin akwai kur’ani mai girma, sai dai wa ake nufi a ayar nan da “wanda yake da ilimin littafi’’ me ya kebanta da su wanda suka sa ya zama mai bada shaidar gaskiya kan Manzancin Annabi (s.a.w)?
A takaice Aliyu bin Abi Dalib da Imamai masu tsarki (a.s) ne wadanda suke da matsayin wilaya Takwiniyya.
Don wannan al’amarin ya bayyana sosai zamu yi nuni ga kissar Annabi Sulaiman da kawo gadon Bilkisu wannan ne abin da ayoyin suka nuna 20 - 41 a suratul Namli:
Kissar ta fara da cewa Allah yake cewa: “Sulaiman ya nemi tsuntsu bai gan shi ba, sai ya ce me ya sa banga Alhudahuda ba ko ba ya nan ne! sai Alhuda-huda ya zauna ba tare da ya dade sosai ba, sai ya ce na san abin da ba ka sani ba, na zo maka daga Saba’i da tabbataccen labara “ har zuwa inda kissar take cewa sai Sulaiman ya ce: “ka tafi da wannan littafin nawa ka jefa musu sannan ka bada baya ka duba amsar me zasu bayar “ har Annabi Sulaiman ya nemi gadon Bilkisu “ya ce ya ku jama’a waye zai zo min da gadonta kafin su zo su mika wuya a gareni? Wani ifritun Aljani ya ce ni zan zo maka da shi kafin ka tashi daga zaman fada, ina da karfin yin haka, kuma ni amintacce ne. wanda ke da wane bangare daga ilimin littafi ya ce ni zan zo maka da shi kafin kiftawar idonka, lokacin da ya ganshi a gabansa sai ya ce wannan falalar Ubangiji na ce” abu ne a fili cewa wanda ya kawo gadon Bilkisu daga Yaman zuwa Falasdin cikin irin wannan saurin” kafin kiftawar idonka” ba kokwanto cewa yana da wilaya Takwiniyya kamar yadda ruwayoyi ke cewa Ismullahil A’azam a ma’anar da kur’ani ya kawo “ Yana da ilimin littafi “ kur’ani ya bayyana cewa wannan mutumin sanadiyyar wannan ilimin da yake da shi ya sami damar yin wannan aikin da ya sabawa al’ada, saboda ya sami darajar matsayin wilaya Takwiniyya, shi ya sa ya iya yin wannan babban aikin.
An karbo daga Manzon Allah (s.a.w) kamar yadda yake a cikin hadisin Abu sa’idil khudri ya ce: Na tambayi Manzon Allah (s.a.w) waye wanda yake da wani dan bangare daga ilimin littafi wanda aka kawo shi a kissar Sulaiman sai ya ce: wasiyyin dan uwana Sulaiman dan Dawuda ne, sai na ce: ayar “wanda yake da ilimin littafi“ waye wannan wanda take maganarsa? Sai Annabi (s.a.w) ya ce: Dan Uwana Aliyu bin Abi Dalib (a.s)^([32]).
Akwai bambanci tsakanin “ilimi daga cikin littafi” wanda yake nufin ilimin wani babgare daga cikin littafi fa kuma wanda yake da “lilimin littafi” wanda yake nufin ilimin gaba daya” wanda hakan ke nuna bambanci mai nisa tsakanin asif da Aliyu (a.s)^([33]).
Saboda haka muke karanta ruwayoyin masu yawa cewa Ismul A’azam harafi 73 ne, Asif na da harafi daya sai ya ambace shi ya dauko gadon Bilkisu har ya taba shi da hannunsa, sanan kasa ta koma yadda take cikin kiftawar ido harafi daya ne kawai a wajen “Asif dan Barkaya ya yi irin wannan aikin da ya sabawa al’ada a wajenmu mu Imamai muna da harafi 72 daya harafin nawajen Allah Ta’ala shi kadai ne ya kebanta da shi a ilimin gaibun dake wajensa^([34]). Daga nan ne zamu ga Imam Sadik (a.s) yana fadan kissar Asif dan Barkaya: “A wajen mu wallahi akwai ilimin littafi gaba daya”^([35]) yana nufin idan Asif dan Barkaya ya sami wani bangaren ilimin littafi to a wajenmu mu mutanen gidan Annabi (s.a.w) akwai ilimin littafi gaba daya.
Daga abin da ya wuce ya bayyana cewa wadanda suke da Ismul A’azam (masu wilaya takwiniyya) suna da fifiko a cikin wannan matsayin, kuma cikinsu akwai wanda ke da harafi daya, wasu kuma suna da harafi 72, wadan nan sun fi wadancan Imam Ja’afar Sadik ya yi magana a kan aya ta 43 a suratul Ra’adi: “mu yake nufi, Aliyu ne na farkonmu, kuma shi ne wanda ya fi mu bayan Manzon Allah (s.a.w)^([36]). Don karin bayani kan wannan maudu’in da baki dayan bangarorinsa a duba littafin Nagarshi Irfani, Falsafa wa kalami be shaksiyyat wa kiyam Imam Husaini (a.s)^([37]).

---