بر اساس آیات قرآن کریم، و روایات پیامبر اکرم(ص) و اهل‌بیت(ع) و دلایل عقل، مؤثر و فاعل تمام افعال و حرکات در جهان هستی، فقط خداوند متعال است: «لا حول و لا قوه الا بالله»؛(هیچ توان و نیرویی نیست مگر به واسطۀ خداوند).

البته این به معنای نفی واسطه‌ها نیست؛ بلکه به معنای نفی استقلال از غیر خداوند است؛ یعنی غیر خدا هرچه دارد از سوی خداوند به او اعطا شده است. 

در مورد آیه‌ی مورد سؤال(فتنفخ فیها)، ابتدا باید گفت؛ اگرچه نفخ در برخی آیات به معنای نفخ روح است: «...وَ نَفَخْتُ فیهِ مِنْ رُوحی...»،[1] اما نفخ در فراز «فتنفخ فیها» در آیه‌ی مورد نظر، صراحت در دمیدن روح ندارد، بلکه ظاهر آیه دمیدن هوا است؛ مشابه با دمیدن در شیپور که در قرآن از آن با عنوان نفخ صور یاد شده است.

خلاصه این‌که روایت معتبری وجود ندارد که نفخ عیسی در خاک را به نفخ روح تفسیر کرده باشد، و هم‌چنین مفسران معروفی که معتقد به این قضیه باشند یافت نشد.

هر چند تفسیر این فراز به (نفخ روح) نیز از نظر عقلی مشکلی ندارد؛ زیرا منعی وجود ندارد که خداوند متعال به حضرت عیسی(ع) چنین قدرتی اعطاء کند. البته تأکید می‌کنیم حتی در صورتی که حضرت عیسی دارای چنین قدرتی باشد، در حقیقت مؤثر و فاعل حقیقی خداوند متعال است، و حضرت عیسی واسطه‌ای بیش نیست؛ چنانچه خداوند در مورد پیامبر اسلام(ص) می‌فرماید: «فَلَمْ تَقْتُلُوهُمْ وَ لکِنَّ اللَّهَ قَتَلَهُمْ وَ ما رَمَیْتَ إِذْ رَمَیْتَ وَ لکِنَّ اللَّهَ رَمى...»؛[2]

این شما نبودید که آنها را کشتید؛ بلکه خداوند آنها را کشت! و این تو نبودى (اى پیامبر که خاک و سنگ به صورت آنها) انداختى، بلکه خدا انداخت! 

البته درک این مطلب که چگونه می‌توان با اعتقاد به انحصار فاعلیت و تأثیرگذاری خداوند، در عین حال فاعلیت و تأثیر وسائط را نیز پذیرفت، نیاز به تأمل و مطالعه‌ی کتاب‌های فلسفی بویژه حکمت صدرایی و عرفانی دارد.[3]

خلاصه این‌که خداوند در این آیه چهار مرتبه تأکید می‌کند که خلق، حیات و شفای کور مادر زاد و... به اذن او بود، نه غیر او، و خدا آنها را به دست حضرت عیسی(ع) انجام داد تا دلیلی باشد بر صدق نبوتش.^[4] و نیز اجابت دعا و خواسته‌ی عیسی(ع).^[5]

[1]. حجرات، 29؛ صاد، 72.

[2]. انفال، 17.

[3]. ر. ک: «دلایل شرعی وحدت وجود و چالش‌های آن»، 67201؛ «عین الربط بودن مخلوقات بر اساس آیه 7 سوره مجادله»، 104337.

[4]. مغنیه، محمد جواد، تفسیر الکاشف، ج 3، ص 144، تهران، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ اول، 1424ق.

[5]. ابوالفتوح رازی، حسین بن علی، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیرالقرآن، تحقیق، یاحقی، محمد جعفر، ناصح، محمد مهدی، ج‏7، ص 203، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، 1408ق.