جستجوی پیشرفته
بازدید
78229
آخرین بروزرسانی: 1398/10/23
خلاصه پرسش
آیا امام حسین (ع) دختری بنام رقیه یا سکینه داشته است که در دمشق در سن سه یا چهار سالگی از دنیا رفته باشد؟
پرسش
آیا امام حسین (ع) دختری به نام رقیه یا سکینه داشت که در دمشق در سن حدود سه یا چهار سالگی از دنیا رفته باشد؟
تا آن جا که من می دانم این مطلب به طور واضح در هیچ یک از منابع قابل دسترس (به عنوان مثال در الارشاد) بیان نشده است. حتّی اولین راوی این مطلب؛ یعنی عماد الدین طبری مؤلف «کامل بهایی» این مطلب را با ابهام و بدون ذکر نام این دختر خردسال عنوان کرده است (فرض می کنیم که این راوی فی نفسه مورد وثوق است. چرا که در سلسله راویان اسناد دهنده، این وثوق و اطمینان مشهود نیست). از طرفی دیگر بر طبق منابعی از قبیل: طبقات الکبری و ... عنوان شده است که سکینه دختر امام حسین این شانس را داشت که به حدّ کافی زندگی کند و حتی صاحب فرزند شود. با خواندن این مطلب واقعاً شگفت زده شدم. آیا شما فکر می کنید شواهد کافی و وافی مبنی بر تأیید وجود این دختر و این قضیه وجود دارد؟
پاسخ اجمالی

گرچه بسیاری از مورخان در منابعشان از دختری خردسال برای امام حسین(ع) که رقیه، فاطمه صغری و یا نام دیگری داشته باشد نام نبرده‌اند، ولی در برخی از کتاب‎ها  شرح حال این دختر کوچک و قصّه جان ‌سوز او در خرابه شام بیان شده است.

در منابع روایی و تاریخی ما شواهدی نیز بر این مطلب وجود دارد و ما به عنوان نمونه به دو مورد آن اشاره می نماییم:

شاهد اول: زمانی که زینب (س) در کوفه با سر بریده برادرش امام حسین(ع) مواجه شد، اشعاری سرود که در ضمن آن آمده است: «ای برادرم! با فاطمۀ کوچک سخن بگو که نزدیک است قلبش تهی گردد.»

شاهد دوم: امام حسین(ع) در آخرین لحظات حیات خویش، هنگام مواجهه با شمر، چنین فرمود: "زینبم! سکینه‌ام! فرزندانم، بعد از من چه کسی سرپرست شما خواهد بود؟ رقیه‌ام! ام کلثومم! شما ودیعه و امانت پرروردگارم هستید! امروز وعده نزدیک شده است.

از مجموع مطالب ارائه شده چنین نتیجه گرفته می‌شود، یکی از دختران امام حسین (ع) (رقیه یا فاطمه) در شام کنار خرابه کنار سر مبارک پدرش امام حسین (ع) به شهادت رسید و این دختر غیر از سکینه است که سال ها بعد از شهادت پدرش زنده بوده است.

پاسخ تفصیلی

بسیاری از مورخان و مقتل‌نویسان هنگام بیان فرزندان امام حسین (ع) به دو دختر به نام‌های فاطمه و سکینه، اشاره نمودند[1]؛ برخی نیز نام «زینب» را بدان‎ها افزوده‌اند،[2] برخی دیگر نیز در کتاب‎هایشان، شرح حال دختر کوچک امام حسین (ع) و قصّۀ جان ‌سوز او در خرابه شام بیان نموده اند.[3] بیشتر این نویسندگان این جریان را از کتاب «کامل بهایی» ـنوشته قرن هفتم هجری- روایت کرده‌اند.

در منابع روایی و تاریخی ما شواهدی نیز بر این مطلب وجود دارد، ما به عنوان نمونه به یک مورد آن اشاره می نماییم:

زمانی که زینب (س) در کوفه با سر بریدۀ برادرش امام حسین(ع) مواجه شد، اشعاری سرود که در ضمن آن گفته است: «ای برادرم! با فاطمه کوچک سخن بگو که نزدیک است قلبش تهی گردد.»[4] که نشان از وجود چنین دختر خردسالی که در فراق پدر بی‌تاب بوده، دارد.[5]

با دقّت و تحقیق در کتاب های تاریخی و مقاتل می‌بینیم که، تاریخ‌ نویسان شیعی و سنّی وجود دختری به نام سکینه را برای امام حسین(ع) ثبت کرده‎اند. شیخ مفید می‎نویسد: سکینه از جمله دختران امام حسین(ع) و نام مادرش «رباب» است.[6] شیخ طبرسی نیز با ذکر این مطلب، می گوید: امام حسین(ع) وی را به عقد عبدالله بن ‌الحسن، ـ برادر زاده‌اش ـ درآورد که در روز عاشورا به شهادت رسید،[7] و در کتاب مقتل ‎الحسین آمده است: ایشان با پسر عمویش (عبدالله بن‌الحسن) ازدواج کرد که در روز عاشورا، قبل از این که بین آن‎ها وصلتی صورت بگیرد، به شهادت رسید و هیچ بچه‌ای از ازدواج آن‎ها به دنیا نیامد.[8] هم چنین طبرسی نقل می‌کند: سکینه بنت الحسین(ع)، در روز عاشورا ده ساله بوده است.[9]

ذهبی نیز در کتاب «تاریخ الاسلام»، سکینه را دختر امام حسین(ع) می‌داند و فهرستی از کتاب هایی را که از سکینه ـ بنت الحسین(ع) ـ نام آورده‌اند، ذکر می‌کند[10] که حدود بیست کتاب است؛ بنابراین، کتاب های بسیاری از سکینه ـ دختر امام حسین(ع) ـ یاد کرده‎اند، که نام برخی از آن‎ها را، افزون بر آن‎چه در متن آمده، در پی‌نوشت آورده ‎ایم![11]

امّا دربارۀ سنّ آن بزرگوار، سخن روشنی وجود ندارد و از مجموع اقوال مورّخان استفاده می‌شود که ایشان در جریان کربلا ازدواج کرده بود، یا دست کم در سنّ ازدواج بوده است.

از روایات استفاده می‌شود که دختر دیگر امام حسین(ع) سکینه است که در آن زمان ـ قبل از جریان کربلا ـ به سن ازدواج رسیده بود.  [12]

از مجموع مطالب ارائه شده چنین نتیجه گرفته می شود، یکی از دختران امام حسین (ع) (رقیه یا فاطمه) در شام کنار خرابه کنار سر مبارک پدرش امام حسین (ع) به شهادت رسید و این دختر غیر از سکینه است که سال ها بعد از شهادت پدرش زنده بوده است.

گفتنی است که بر اساس برخی از منابع، امام حسین(ع) علاوه بر دخترانی که همراه خود به کربلا بردند، دختری به نام فاطمه صغری داشت که در مدینه باقی ماند.[13]

 

 


[1].مفید محمد بن نعمان ،الارشاد، سلسلة مؤلفات شیخ مفید، ج 2، ص 135، دارالمفید، بیروت، 1414 هـ.

ابن شهرآشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ج 4، ص 77، موسسه انتشارات علامه، چاپ علمیه قم.

طبرسی، اعلام الوری،  ج 1، ص 478، موسسه آل‌بیت، چاپ اول، 1417 هـ.

الزبیری مصعب ا، نسب قریش، ص 59، دارالمعارف، قاهره چاپ سوم.

بلاذری، انساب الاشراف، ج 3، ص 1288، دارالفکر، بیروت، چاپ اول 1417 هـ.

سبط‌ بن جوزی، تذکرة الخواص، ص 249، موسسه اهل البیت، بیروت، چاپ اول، 1401 هـ.

[2]. الاربلی،کشف الغمة فی معرفة الائمة، ج 2، ص 38، تحقیق رسولی، تبریز، سوق مسجد الجامع.

[3]. قمی شیخ عباس، نفس الهموم، ص 415 و 416، انتشارات مکتبه الحیدریه، چاپ اول، 1379 ش.

الایقاد، شاه عبدالعظیمی، ص 179، تحقیق رضوی، منشورات فیروزآبادی، چاپ اول، 1411 هـ.؛

حائری، معالی السبطین، ج 2، ص 170، موسسه النعمان، بیروت، 1412 هـ.

قمی شیخ عباس، منتهی الآمال، ج 1، ص 807، موسسه انتشارات هجرت، چاپ چهارم، 1411 هـ.

طبری عمادالدین کامل بهائی، ج 2، ص 179، مکتبه المصطفوی.

[4]. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج 45، ص 115، « …یا اخی فاطم الصغیرة کلمّا فقد کاد قلبها ان یذوبا»؛

القندوزی، ینابیع المودة، ج 2، ص 421، انتشارات الشریف الرضی، چاپ اول 1371 ش.

[5]. برای اطلاع بیشتر به نمایه شمارۀ  7235(رقیه دختر امام حسین)  مراجعه نمایید.

[6]. مفید محمد بن نعمان، الارشاد، ، ج 2، ص 37، انتشارات علمیه اسلامیه.

[7]. طبرسی، اعلام الوری ، ج 1، ص 418، نشر آل‌البیت، مفید محمد بن نعمان ، الارشاد ص 25، اربلی، کشف الغمة ، ص 157.

[8]. موسوی عبدالرزاق ، مقتل الحسین(ع)، ، ص 397، منشورات بصیرتی.

[9]. همان.

[10]. الذهبی،تاریخ الاسلام، ج 7، ص 371. دارالکتاب العربی، بیروت، لبنان.

[11]. ابوالفرج الاصفهانی،  مقاتل الطالبین، ص 94، 119، 133، 167؛ البلاذری، انساب الاشراف، ج 3، ص 362. ؛ ابن حنان، الثقات، ج 4، ص 351، مؤسسة الکتب الثقافه.؛ البخاری، التاریخ الصغیر، ج 1، ص 273، دار المعرفه، لبنان، بیروت.؛ العصفری، تاریخ خلیفة بن خیاط، ص 274، دار الفکر، بیروت.، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج 8، ص 475، بیروت. ؛ المزنی، تهذیب الکمال، ج 6، ص 397، مؤسسة الرساله.، ابن عامر، تاریخ المدینة، ج 2، ص 52، و ج 29، ص 69 در صفحات مختلف، دمشق دار الفکر.؛ ابن ماکولا، اکمال الکمال، ج 4، ص 316، و ج 7، ص 107، دارالکتاب الاسلامی، القاهره.؛ مجلسی محمد باقر، بحارالانوار، ج 45، ص 169، ص 47، بیروت.؛ قمی شیخ عباس، منتهی الآمال، ، ج 1، ص 547، مطبوعات حسینی.

[12] . مفید محمد بن نعمان، الارشاد، ، ج 2، ص 22، ترجمه، رسولی محلاتی، انتشارات علمیه اسلامیه؛ نک: 51089 (فرزندان امام حسین(ع)).

[13]. ر. ک: فاطمه صغری دختر امام حسین(ع)، 116451.

ترجمه پرسش در سایر زبانها
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • چرا زن نمی‌تواند مرجع تقلید و قاضی باشد؟
    73146 اجتهاد و مرجعیت در اسلام 1387/04/03
    دانشمندان و متخصّصان دینی درباره‌ موضوعاتی؛ مانند مرجع تقلید، یا قاضی شدن زن و بعضی از عناوین دیگر، اختلاف نظر دارند. این امور جزو مسلّمات و ضروریات دینی به شمار نمی‌آید. کسانی که می‌گویند زنان مرجع تقلید یا قاضی نمی‌شوند، به ادله‌ای؛ نظیر روایات و اجماع، تمسک کرده‌اند ...
  • چرا خداوند در مقابل درخواست رؤیت خدا توسط یهودیان، آنها را مجازات کرد؟
    8592 تفسیر 1392/01/26
    آنچه باید در این‌جا مورد دقت قرار گیرد، این عبارت در آیه است: « فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ بِظُلْمِهِمْ». باء در «بظلمهم» معنای سببیت بوده و متعلق به «اخذتهم» است و معنا این‌گونه می‌شود که آنها را به جهت ستمی که روا داشته­‌اند، با صاعقه مجازات می‌کنیم. این عبارت نمایان‌گر ...
  • با در نظرگرفتن جمیع جوانب و مصالح، آیا ارجح نیست که مقام رهبری در قانون جمهوری اسلامی ایران دارای یک زمان و دوره مشخص باشد؟
    8512 System 1389/04/16
    دائمی بودن رهبری در ایران ناشی از رأی مردم به قانون اساسی بوده و دلیلی نیز وجود ندارد که در صورت از دست ندادن شرایط، زمان آن را محدود کرد. فساد موجود در حکومت ها بیشتر ناشی از خلق و خوی حاکمان ...
  • با توجه به آیات 103 و 104 سوره کهف، راه تشخیص کار نیک از بد و ناپسند چیست؟
    24104 تفسیر 1389/05/13
    آیات شریفه، به معرفى زیانکارترین انسان ها و بدبخت‏ترین افراد بشر مى‏پردازد. زیان واقعى و خسران مضاعف آنجا است که انسان سرمایه‏هاى مادى و معنوى خویش را در یک مسیر غلط و انحرافى از دست دهد و گمان کند کار خوبى کرده است، نه از این کوشش ها ...
  • آیا در اسلام، مسئله ای به نام وضوی ارتماسی داریم؟
    11356 Laws and Jurisprudence 1391/07/03
    وضوى ارتماسى آن است که انسان صورت و دستها را به قصد وضو با مراعات شستن از بالا به پایین در آب فرو برد؛ اما براى این که مسح سر و پاها با آب وضو باشد، باید در شستن ارتماسى دستها، قصد شستن وضویى، هنگام بیرون آوردن ...
  • زنان عقیمی که بچه‌دار نمی‌شوند از دیدگاه قرآن چه جایگاهی دارند؟
    24597 تفسیر 1395/08/04
    گرچه پروردگار صلاح دیده برخی مردان و زنان، عقیم باشند[1] اما عقیم بودن و بچه‌دار نشدن به تنهایی نقصی معنوی - نه برای مردان و نه برای بانوان - نبوده و از مقام و ارزش انسانی هیچ کدام از آنها نمی‌کاهد. البته می‌شود برای ...
  • آیا در تحقیقات پزشکی، جایز است از جنین سقط شدهٔ انسان استفاده کرد؟
    7682 گوناگون 1393/02/25
    بیشتر فقها تشریح بدن انسان(جنین یا غیر جنین) را جایز نمی‌دانند، اما برخی از مراجع[1] در این‌باره می‌گویند، اگر این‌گونه تحقیقات در راستای کشف مطالب پزشکى جديد و مورد نیاز جامعه و نیز درمان بيمارى‌های تهدید کننده زندگى مردم باشد، جايز است؛ ولى تا ...
  • آیا گزارش غیر‌مسلمان مبنی بر نجاست چیزی که در اختیار اوست، مورد قبول است؟
    8833 اثبات نجاست 1393/02/03
    فقها در این زمینه فرقی بین مسلمان و غیر مسلمان نگذارده و می‌گویند، نجس بودن چیزى از سه راه ثابت مى‌شود، و باید بر آن ترتیب اثر داد: 1. آن که انسان خودش یقین به نجاست پیدا کند. 2. دو نفر عادل و یا حتّى یک نفر گواهى ...
  • معنای استدلال مباشر چیست؟
    19452 قیاس اقترانی و استثنائی 1391/12/06
    در مورد استدلال مباشر آنچه را که برخی از نویسندگان در این‌باره نگاشته‌اند، در این‌جا نقل می‌کنیم: بسیاری از منطق‌نگاران معاصر آنچه را در منطق نگاشته‌های پیشین با عنوان «احکام قضایا» یا «نسبت قضایا» مطرح بوده، قسمی از استدلال برشمرد‌ه‌اند و نام‌هایی؛ همچون استدلال «مباشر»، «بی‌واسطه» و «بسیط» ...
  • محدوده حرم مکه چقدر است؟
    9600 گوناگون 1396/10/23
    ابتدا باید دید منظور از حرم مکه چیست، آیا مراد، مسجد الحرام است؟ یا منطقه‌ای که زائرین خانه‌ی خدا بدون احرام، حق ورود به آن‌را ندارند و ورود کفار نیز به لحاظ شرعی در آن ممنوع است؟ در صورت نخست، پاسخ آن است که هر مکانی که در ...

پربازدیدترین ها