لطفا صبرکنید
بازدید
23149
23149
آخرین بروزرسانی:
1397/08/28
کد سایت
fa28695
کد بایگانی
34553
نمایه
نظر اسلام در باره علم و دانش
طبقه بندی موضوعی
درایه الحدیث|دین و عرفان
اصطلاحات
علم ، دانش بشری
گروه بندی اصطلاحات
سرفصلهای قرآنی
- اشتراک گذاری
خلاصه پرسش
از نظر اسلام چه دانشی نور است؟
پرسش
اینکه گفته میشود علم نور است، آیا برگرفته از حدیث است؟ به طور کلی چه نوع علمی نور شمرده میشود؟
پاسخ اجمالی
این پرسش، ناظر به احادیثی با این مضمون است که میفرماید: «الْعِلْمُ نُورٌ یَقْذِفُهُ اللَّهُ فِی قَلْبِ مَنْ یَشَاء»؛[1] علم، نوری است که خدا آنرا در دل هرکس میخواهد میاندازد.
در روایتی دیگر معروف به حدیث عنوان بصری در کتاب منیة المرید به نقل از امام صادق(ع) چنین آمده است:
«لَیْسَ الْعِلْمُ بِکَثْرَةِ التَّعَلُّمِ وَ إِنَّمَا هُوَ نُورٌ یَقْذِفُهُ اللَّهُ تَعَالَى فِی قَلْبِ مَنْ یُرِیدُ اللَّهُ أَنْ یَهْدِیَه...»؛[2]
دانش با یادگیری زیاد به دست نمیآید؛ چرا که همانا علم، نوری است که خدا در قلب هر کس که هدایتش را بخواهد، قرار می دهد.
اگرچه این روایت با سندی مُرسل نقل شده و در منابع اصلی حدیثی مشاهده نمیشود، ولی از نظر محتوا قابل قبول بوده و با توجه به روایات مختلفی که در این زمینه و با این مضمون نقل شده، مورد پذیرش است.
اما درباره اینکه منظور این روایات چه نوع دانشی است که مانند نور شمرده شده و روشنایی بخش است، روایاتی مشابه وجود دارد که میتواند پاسخگوی این مسئله باشد:
هنگامی که آیۀ: «فَمَنْ یُرِدِ اللَّهُ أَنْ یَهْدِیَهُ یَشْرَحْ صَدْرَهُ لِلْإِسْلام ...»[3] نازل شد، یاران پیامبر(ص) از ایشان در مورد این آیه و «شرح صدر» توضیح خواستند. ایشان در پاسخی مشابه همان عبارت روایت قبلی را بیان فرمودند: «نُورٌ یَقْذِفُهُ اللَّهُ فِی قَلْبِ الْمُؤْمِنِ ...»؛ شرح صدر، نوری است که خدا آنرا در قلب مؤمن انداخته و سینۀ او را گشاده میکند.
مجدداً از آنحضرت پرسیده شد که آیا نشانهای برای این هدیۀ پروردگار وجود دارد، تا قابل شناسایی باشد؟! ایشان فرمودند: بلی! روی آوردن به خانۀ جاودانی و کنده شدن از خانۀ فریب دهنده دنیا و آمادگی برای مرگ قبل از آمدنش![4]
با توجه به این روایت، شاید بتوان گفت که این علم و دانش مترادف با همان شرح صدری است که آثار آن در روایت فوق بیان شده است. بر این اساس، علم و دانشی نور به شمار میرود که توجه انسان به جهان آخرت را بیشتر نموده و پایبندی او به دنیا را کمتر کند.
در روایتی دیگر معروف به حدیث عنوان بصری در کتاب منیة المرید به نقل از امام صادق(ع) چنین آمده است:
«لَیْسَ الْعِلْمُ بِکَثْرَةِ التَّعَلُّمِ وَ إِنَّمَا هُوَ نُورٌ یَقْذِفُهُ اللَّهُ تَعَالَى فِی قَلْبِ مَنْ یُرِیدُ اللَّهُ أَنْ یَهْدِیَه...»؛[2]
دانش با یادگیری زیاد به دست نمیآید؛ چرا که همانا علم، نوری است که خدا در قلب هر کس که هدایتش را بخواهد، قرار می دهد.
اگرچه این روایت با سندی مُرسل نقل شده و در منابع اصلی حدیثی مشاهده نمیشود، ولی از نظر محتوا قابل قبول بوده و با توجه به روایات مختلفی که در این زمینه و با این مضمون نقل شده، مورد پذیرش است.
اما درباره اینکه منظور این روایات چه نوع دانشی است که مانند نور شمرده شده و روشنایی بخش است، روایاتی مشابه وجود دارد که میتواند پاسخگوی این مسئله باشد:
هنگامی که آیۀ: «فَمَنْ یُرِدِ اللَّهُ أَنْ یَهْدِیَهُ یَشْرَحْ صَدْرَهُ لِلْإِسْلام ...»[3] نازل شد، یاران پیامبر(ص) از ایشان در مورد این آیه و «شرح صدر» توضیح خواستند. ایشان در پاسخی مشابه همان عبارت روایت قبلی را بیان فرمودند: «نُورٌ یَقْذِفُهُ اللَّهُ فِی قَلْبِ الْمُؤْمِنِ ...»؛ شرح صدر، نوری است که خدا آنرا در قلب مؤمن انداخته و سینۀ او را گشاده میکند.
مجدداً از آنحضرت پرسیده شد که آیا نشانهای برای این هدیۀ پروردگار وجود دارد، تا قابل شناسایی باشد؟! ایشان فرمودند: بلی! روی آوردن به خانۀ جاودانی و کنده شدن از خانۀ فریب دهنده دنیا و آمادگی برای مرگ قبل از آمدنش![4]
با توجه به این روایت، شاید بتوان گفت که این علم و دانش مترادف با همان شرح صدری است که آثار آن در روایت فوق بیان شده است. بر این اساس، علم و دانشی نور به شمار میرود که توجه انسان به جهان آخرت را بیشتر نموده و پایبندی او به دنیا را کمتر کند.
[1]. منسوب به امام صادق(ع)، مصباح الشریعة، ص 16، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چاپ اول، 1400ق.
[2]. شهید ثانی، زین الدین بن علی، منیة المرید، محقق، مصحح، مختاری، رضا، ص 149، قم، مکتب الإعلام الإسلامی، چاپ اول، 1409ق؛ ر. ک: نمایه 7961 (حدیث عنوان بصری).
[3]. انعام، 125. «هر کس را که خدا خواهد که هدایت کند، دلش را براى اسلام میگشاید...».
[4]. مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، ج 65، ص 236، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 1403ق؛ عروسی حویزی، عبد علی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین، تحقیق، رسولی محلاتی، سید هاشم، ج 5، ص 603، قم، اسماعیلیان، چاپ چهارم، 1415ق.
نظرات