جستجوی پیشرفته
بازدید
16476
آخرین بروزرسانی: 1399/11/11
خلاصه پرسش
اولین عالمی که موضوع ولایت فقیه را ارائه کرد، چه کسی بود؟
پرسش
اولین عالمی که موضوع ولایت فقیه را ارائه نمود، چه کسی بود؟
پاسخ اجمالی

از دیدگاه برخى، مسئله‏ى «ولایت فقیه» به مفهوم زمام‌دارى جامعه‌‏ی اسلامى، از سوى کسى که به مقام اجتهاد در فقه رسیده، امرى جدید در تاریخ اندیشه‌‏ی اسلامى بوده و قدمت آن کمتر از دو قرن است. در حالی‌که در فرهنگ شیعى این امر که در عصر غیبت اداره‌‏‌ی جامعه از سوى شارع مقدس بر عهده‏‌ی فقیهان عادل گذاشته شده، امرى مسلم و بدون تردید بوده است؛ از این‌رو، به جاى بحث در اصل این مطلب، بیشتر به دست‌آوردها و لوازم آن پرداخته و آنها را مورد تحقیق قرار داده‌اند.

قدیمی‌ترین سند موجود در مورد ولایت فقیه، کتاب مقنعه‏ شیخ مفید است. مرحوم شیخ مفید از فقهاى بزرگ تاریخ شیعه در قرن چهارم و پنجم هجرى است؛ لذا پیشینه‌ی این بحث به هزار سال قبل برمی‌گردد.

پاسخ تفصیلی

از دیدگاه برخى، مسئله‌ی «ولایت فقیه» به مفهوم زمام‌دارى جامعه‌ی اسلامی، از سوى کسى که به مقام اجتهاد در فقه رسیده، امرى جدید در تاریخ اندیشه‌ی اسلامى بوده و قدمت آن کمتر از دو قرن است. اینان ادّعا می‌کنند، هیچ‌یک از فقهاى شیعه و سنّى این مطلب را مورد بررسى قرار نداده‌اند که فقیه علاوه بر حقّ فتوا و قضاوت، از آن جهت که فقیه است، حقّ حاکمیت و رهبرى بر کشور، یا کشورهاى اسلامى، یا تمام کشورهاى جهان را نیز دارد، و فقط کمتر از دو قرن پیش، براى نخستن بار مرحوم ملاّ احمد نراقى، معروف به فاضل کاشانى، معاصر فتحعلى شاه قاجار، به ابتکار این مطلب پرداخت.

اما باید گفت که: در فرهنگ شیعى این امر که در عصر غیبت اداره‌ی جامعه از سوى شارع مقدس بر عهده‌ی فقیهان عادل گذاشته شده، امرى مسلّم و بدون تردید بوده است؛ از این‌رو، به جاى بحث در اصل این مطلب، بیشتر به دست‌آوردها و لوازم آن پرداخته و آنها را مورد تحقیق قرار داده‌اند.

مرحوم شیخ مفید(333 یا 413 - 338 ق) از فقهاى بزرگ تاریخ شیعه در قرن چهارم و پنجم هجرى است. تمام سخنان این فقیه بزرگ جهان اسلام، از پذیرش اصل ولایت فقیه و این‌که فقیهان متکفّل زمام‌دارى امور جامعه‌ی اسلامى در عصر غیبت از سوى امامان معصوم(‏ع) هستند، حکایت دارد و این کلمات گهربار که بیش از هزار سال از تاریخ آن می‌گذرد، هم‌چنان می‌درخشد، هر چند که برخى درخشش آن‌را نمی‌بینند، یا نمی‌خواهند ببینند.[1] وى در باب امر به معروف و نهى از منکر، موارد زیر را از جمله وظایف فقیه می‌شمارد:

  1. مراتب عالى امر به معروف و نهى از منکر،
  2. اقامه‏‌ی حدود،
  3. اجرا و تنفیذ احکام،
  4. جهاد و مبارزه با کافران،
  5. اقامه‌ی نمازهایى؛ مانند نماز جمعه، نماز عید فطر و قربان، نماز استسقا، نماز وحشت،
  6. داورى و قضاوت،

وى هم‌چنین در بحث انفال، تصرف در انفال را فقط با اجازه‌ی امام عادل جایز می‌‏داند.[2]

بعد از شیخ مفید عالمان دیگر، یکى پس از دیگرى، در مورد ولایت فقیه و حدود اختیارات آن بحث کرده‏‌اند.[3]


[1]. ر. ک: (پیشینه ولایت فقیه)، 21؛ (پیشینه تاریخى ولایت فقیه)، 6985؛ (قدمت نظریۀ ولایت فقیه)، 7180.

[2]. ر. ک: (قدیمی‌ترین سند در مورد ولایت فقیه)، 22.

[3]. ر. ک: (ولایت فقیه و علمای شیعه)، 23؛ هادوى تهرانى، مهدی، ولایت و دیانت، قم، مؤسسه فرهنگى خانه خرد، چاپ دوم، 1380ش.

 

ترجمه پرسش در سایر زبانها
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • چرا زن نمی‌تواند مرجع تقلید و قاضی باشد؟
    73146 اجتهاد و مرجعیت در اسلام 1387/04/03
    دانشمندان و متخصّصان دینی درباره‌ موضوعاتی؛ مانند مرجع تقلید، یا قاضی شدن زن و بعضی از عناوین دیگر، اختلاف نظر دارند. این امور جزو مسلّمات و ضروریات دینی به شمار نمی‌آید. کسانی که می‌گویند زنان مرجع تقلید یا قاضی نمی‌شوند، به ادله‌ای؛ نظیر روایات و اجماع، تمسک کرده‌اند ...
  • چرا خداوند در مقابل درخواست رؤیت خدا توسط یهودیان، آنها را مجازات کرد؟
    8592 تفسیر 1392/01/26
    آنچه باید در این‌جا مورد دقت قرار گیرد، این عبارت در آیه است: « فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ بِظُلْمِهِمْ». باء در «بظلمهم» معنای سببیت بوده و متعلق به «اخذتهم» است و معنا این‌گونه می‌شود که آنها را به جهت ستمی که روا داشته­‌اند، با صاعقه مجازات می‌کنیم. این عبارت نمایان‌گر ...
  • با در نظرگرفتن جمیع جوانب و مصالح، آیا ارجح نیست که مقام رهبری در قانون جمهوری اسلامی ایران دارای یک زمان و دوره مشخص باشد؟
    8512 System 1389/04/16
    دائمی بودن رهبری در ایران ناشی از رأی مردم به قانون اساسی بوده و دلیلی نیز وجود ندارد که در صورت از دست ندادن شرایط، زمان آن را محدود کرد. فساد موجود در حکومت ها بیشتر ناشی از خلق و خوی حاکمان ...
  • با توجه به آیات 103 و 104 سوره کهف، راه تشخیص کار نیک از بد و ناپسند چیست؟
    24104 تفسیر 1389/05/13
    آیات شریفه، به معرفى زیانکارترین انسان ها و بدبخت‏ترین افراد بشر مى‏پردازد. زیان واقعى و خسران مضاعف آنجا است که انسان سرمایه‏هاى مادى و معنوى خویش را در یک مسیر غلط و انحرافى از دست دهد و گمان کند کار خوبى کرده است، نه از این کوشش ها ...
  • آیا در اسلام، مسئله ای به نام وضوی ارتماسی داریم؟
    11356 Laws and Jurisprudence 1391/07/03
    وضوى ارتماسى آن است که انسان صورت و دستها را به قصد وضو با مراعات شستن از بالا به پایین در آب فرو برد؛ اما براى این که مسح سر و پاها با آب وضو باشد، باید در شستن ارتماسى دستها، قصد شستن وضویى، هنگام بیرون آوردن ...
  • زنان عقیمی که بچه‌دار نمی‌شوند از دیدگاه قرآن چه جایگاهی دارند؟
    24597 تفسیر 1395/08/04
    گرچه پروردگار صلاح دیده برخی مردان و زنان، عقیم باشند[1] اما عقیم بودن و بچه‌دار نشدن به تنهایی نقصی معنوی - نه برای مردان و نه برای بانوان - نبوده و از مقام و ارزش انسانی هیچ کدام از آنها نمی‌کاهد. البته می‌شود برای ...
  • آیا در تحقیقات پزشکی، جایز است از جنین سقط شدهٔ انسان استفاده کرد؟
    7682 گوناگون 1393/02/25
    بیشتر فقها تشریح بدن انسان(جنین یا غیر جنین) را جایز نمی‌دانند، اما برخی از مراجع[1] در این‌باره می‌گویند، اگر این‌گونه تحقیقات در راستای کشف مطالب پزشکى جديد و مورد نیاز جامعه و نیز درمان بيمارى‌های تهدید کننده زندگى مردم باشد، جايز است؛ ولى تا ...
  • آیا گزارش غیر‌مسلمان مبنی بر نجاست چیزی که در اختیار اوست، مورد قبول است؟
    8833 اثبات نجاست 1393/02/03
    فقها در این زمینه فرقی بین مسلمان و غیر مسلمان نگذارده و می‌گویند، نجس بودن چیزى از سه راه ثابت مى‌شود، و باید بر آن ترتیب اثر داد: 1. آن که انسان خودش یقین به نجاست پیدا کند. 2. دو نفر عادل و یا حتّى یک نفر گواهى ...
  • معنای استدلال مباشر چیست؟
    19452 قیاس اقترانی و استثنائی 1391/12/06
    در مورد استدلال مباشر آنچه را که برخی از نویسندگان در این‌باره نگاشته‌اند، در این‌جا نقل می‌کنیم: بسیاری از منطق‌نگاران معاصر آنچه را در منطق نگاشته‌های پیشین با عنوان «احکام قضایا» یا «نسبت قضایا» مطرح بوده، قسمی از استدلال برشمرد‌ه‌اند و نام‌هایی؛ همچون استدلال «مباشر»، «بی‌واسطه» و «بسیط» ...
  • محدوده حرم مکه چقدر است؟
    9600 گوناگون 1396/10/23
    ابتدا باید دید منظور از حرم مکه چیست، آیا مراد، مسجد الحرام است؟ یا منطقه‌ای که زائرین خانه‌ی خدا بدون احرام، حق ورود به آن‌را ندارند و ورود کفار نیز به لحاظ شرعی در آن ممنوع است؟ در صورت نخست، پاسخ آن است که هر مکانی که در ...

پربازدیدترین ها