«اعتکاف» در لغت به معنای اقامت کردن و ماندن در جایی و ملازم بودن با چیزی است که می‌تواند در مسیری مثبت و یا منفی مورد استفاده قرار گیرد. در شرع مقدس اسلام، اعتکاف به معنای اقامت در مکانی مقدس به منظور تقرب جستن به خداوند متعال است. البته باید دانست که اعتکاف مخصوص دین اسلام نیست، بلکه در ادیان الاهی دیگر نیز چنین مراسمی وجود داشت، اگرچه ممکن است پاره‌ای از خصوصیّات و احکام و شرایط آن در اسلام تغییر یافته باشد.

اعتکاف از نظر زمان محدود به وقت خاص نیست، اما تنها از آن‌رو که لازمه‌ی اعتکاف، روزه گرفتن است، باید در زمانی اعتکاف شود که شرعاً بتوان روزه گرفت.

اعتکاف از نظر مکان محدودیت خاص دارد. یک نظر آن است که اعتکاف تنها در یکی از مساجد چهارگانه (مسجدالحرام، مسجدالنبی، مسجد کوفه و مسجد بصره) امکان‌پذیر می‌باشد، ولی گروهی از فقها اعتکاف در مسجد جامع هر شهر و منطقه را نیز روا دانستند. غیر از روزه و ماندن در مسجد، عمل خاص دیگری، در صحت اعتکاف شرط نیست. با این‌حال سزاوار است در حال اعتکاف، به نماز و قرائت قرآن و ادعیه (از جمله اعمال ام داوود) پرداخته شود.