جستجوی پیشرفته
بازدید
20759
آخرین بروزرسانی: 1393/02/31
خلاصه پرسش
کتاب «علل الشرائع» تألیف کیست و آیا تمام روایات موجود در آن، معتبر است؟
پرسش
آیا کتاب «علل الشرائع» کتاب معتبری است و همه روایات آن صحیح و مورد اعتماد می‌باشد؟
پاسخ اجمالی
نویسنده کتاب «علل الشرائع» ابو جعفر، محمد بن على بن حسین بن بابویه قمى[1](متوفای 381ق[2]) معروف به شیخ صدوق است. مؤلف این کتاب از چهره‌هاى برجسته فقهی و روایی شیعه در قرن چهارم هجرى است.
موضوع «علل الشرائع»‏
کتاب علل الشرائع، مجموعه روایاتى از رسول خدا(ص) و ائمه معصومین(ع) درباره فلسفه برخى از احکام شرعى و عقیدتى است. شیخ صدوق در این کتاب به علت نام‌گذارى برخی اسامی، علت برخی احکام و علت برخى از کارهاى پیامبران و ائمه اطهار نیز اشاره دارد.
شیخ صدوق که خود یکى از بزرگ‌ترین روات شیعه به شمار می‌آید عمر خود را صرف شنیدن و نقل روایات اهل بیت عصمت و طهارت نمود تا سخنان گهربار آن بزرگواران را به گوش دیگر انسان‌ها و آیندگان برساند. وى با نگارش این کتاب خدمتى بزرگ در راه شناخت معارف اسلام و انگیزه و علت‌هاى احکام شرعى نموده است.
تنوّع مطالب در علل الشرائع‏
این کتاب براى شناخت فلسفه و علت برخى از احکام اسلام و فلسفه وجودى آنها، مانند این‌که چرا خداوند نماز را واجب گردانیده و این‌که چرا نماز ظهر و عصر یا مغرب و عشا را می‌توان با هم خواند[3] بسیار راهگشا است.
 همچنین دلیل برخى از مباحث عقیدتى در آن بحث شده است، از جمله این‌که چرا پیامبران از فرشتگان برتر هستند[4] و علت احتیاج انسان‌ها به پیامبر و امام.[5]
علاوه بر آن؛ دلیل برخى از مباحث تاریخى را مستنداً ذکر نموده، مانند علت حرمت شکار در روز شنبه بر یهودیان[6] و این‌که چرا حضرت فاطمه زهرا(س) شبانه دفن شد[7] و مباحث مفید دیگر.
میزان اعتبار علل الشرائع
درباره میزان اعتبار «علل الشرائع» باید به چند نکته توجه داشت:
یک. این کتاب مانند دیگر کتاب‌هاى شیخ صدوق پیوسته مورد توجه علما و فقهاى شیعه قرار داشته و از معتبرترین اصول روایى شیعه می‌باشد که در مجموعه‌هاى روایى بزرگ شیعه مانند «بحار الأنوار» و «وسائل الشیعة» از آن نقل شده و به آن استناد نموده‌اند.
دو. علل الشرایع از جمله کتاب‌هاى روایى معتبرى است که علماى شیعه در اجازات خود، روایت آن‌را به یکدیگر اجازه می‌داده‌اند.
سه. روایات آن، با اسناد کامل و بیشتر با واسطه على بن بابویه پدر مؤلّف، ابن ولید و ابن ماجیلویه نقل شده است. این کتاب افزون بر ارزش حدیثى، تاریخى، فقهى، تفسیرى، کلامى و اخلاقى، در زمینه فقه الحدیث نیز ارزش‌مند است.
چهار. درباره اعتبار یا عدم اعتبار تک تک روایات این کتاب باید گفت: اگر چه خود شیخ صدوق فردی است موثّق و مورد اعتماد و سخنانش از اعتبار لازم برخوردار است،[8] اما روایاتی را که ایشان در این کتاب نقل می‌کند، دارای چند واسطه است تا به پیامبر(ص) یا امام(ع) ختم شود. اعتبار روایات به این است که تمامی راویان سلسله سند، شرایط لازم را داشته باشند. طبیعی است که بین راویان و سلسله سند روایات مندرج در هر کتابی از جمله کتاب علل الشرائع، کما بیش ضعف‌هایی وجود داشته باشد. بنابراین، به طور مطلق روایات این کتاب را نه می‌توان پذیرفت و نه طرد کرد، بلکه می‌بایست با بهره‌گیری از علم حدیث، رجال و تراجم تک تک روایات را مورد بررسی و ارزیابی قرار داد و آن‌گاه در مورد هر کدام جداگانه قضاوت نمود.
در مجموع، علل الشرایع کتابى ارزش‌مند و قابل توجه می‌باشد که با توجه به روایات اهل بیت رسول خدا، که تنها راه شناخت معارف و احکام اسلامى است، نگاشته شده است. و تمام تلاش شیخ صدوق(ره) بر این بوده که احادیث مستند را ذکر نماید.
 

[1]. آقا بزرگ تهرانی‏، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج ‏15، ص 313، قم، اسماعیلیان‏، 1408ق.
[2]. حسینى جلالى، سید محمد حسین، فهرس التراث، ج ‏1، ص 421، قم، انتشارات دلیل ما، 1422ق؛ سبحانی، جعفر، موسوعة طبقات الفقهاء، ج ‏4، ص 432، قم، مؤسسه امام صادق (ع)، 1418ق.
[3]. ر.ک: شیخ صدوق، علل الشرائع، ج ‏2، ص 317 و 321 – 322، قم، کتاب فروشی داوری، چاپ اول، 1385ش.
[4]. ر.ک: همان، ج ‏1، ص 5 – 8.
[5]. ر.ک: همان، ص 124- 126.
[6]. ر.ک: همان، ص 69.
[7]. ر.ک: همان، ص 185 – 189.
[8]. ر.ک: نجاشی، احمد بن علی، فهرست أسماء مصنفی الشیعة(رجال نجاشی)، ص 389، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ ششم، 1365ش؛ شیخ طوسی، الفهرست، ص 442، قم، کتابخانه محقق طباطبائى‏، چاپ اول، 1420ق؛ شیخ حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ج ‏30، ص 428، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، چاپ اول، 1409ق؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، المدخل، ص 68، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • چرا زن نمی‌تواند مرجع تقلید و قاضی باشد؟
    73146 اجتهاد و مرجعیت در اسلام 1387/04/03
    دانشمندان و متخصّصان دینی درباره‌ موضوعاتی؛ مانند مرجع تقلید، یا قاضی شدن زن و بعضی از عناوین دیگر، اختلاف نظر دارند. این امور جزو مسلّمات و ضروریات دینی به شمار نمی‌آید. کسانی که می‌گویند زنان مرجع تقلید یا قاضی نمی‌شوند، به ادله‌ای؛ نظیر روایات و اجماع، تمسک کرده‌اند ...
  • چرا خداوند در مقابل درخواست رؤیت خدا توسط یهودیان، آنها را مجازات کرد؟
    8592 تفسیر 1392/01/26
    آنچه باید در این‌جا مورد دقت قرار گیرد، این عبارت در آیه است: « فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ بِظُلْمِهِمْ». باء در «بظلمهم» معنای سببیت بوده و متعلق به «اخذتهم» است و معنا این‌گونه می‌شود که آنها را به جهت ستمی که روا داشته­‌اند، با صاعقه مجازات می‌کنیم. این عبارت نمایان‌گر ...
  • با در نظرگرفتن جمیع جوانب و مصالح، آیا ارجح نیست که مقام رهبری در قانون جمهوری اسلامی ایران دارای یک زمان و دوره مشخص باشد؟
    8512 System 1389/04/16
    دائمی بودن رهبری در ایران ناشی از رأی مردم به قانون اساسی بوده و دلیلی نیز وجود ندارد که در صورت از دست ندادن شرایط، زمان آن را محدود کرد. فساد موجود در حکومت ها بیشتر ناشی از خلق و خوی حاکمان ...
  • با توجه به آیات 103 و 104 سوره کهف، راه تشخیص کار نیک از بد و ناپسند چیست؟
    24104 تفسیر 1389/05/13
    آیات شریفه، به معرفى زیانکارترین انسان ها و بدبخت‏ترین افراد بشر مى‏پردازد. زیان واقعى و خسران مضاعف آنجا است که انسان سرمایه‏هاى مادى و معنوى خویش را در یک مسیر غلط و انحرافى از دست دهد و گمان کند کار خوبى کرده است، نه از این کوشش ها ...
  • آیا در اسلام، مسئله ای به نام وضوی ارتماسی داریم؟
    11356 Laws and Jurisprudence 1391/07/03
    وضوى ارتماسى آن است که انسان صورت و دستها را به قصد وضو با مراعات شستن از بالا به پایین در آب فرو برد؛ اما براى این که مسح سر و پاها با آب وضو باشد، باید در شستن ارتماسى دستها، قصد شستن وضویى، هنگام بیرون آوردن ...
  • زنان عقیمی که بچه‌دار نمی‌شوند از دیدگاه قرآن چه جایگاهی دارند؟
    24597 تفسیر 1395/08/04
    گرچه پروردگار صلاح دیده برخی مردان و زنان، عقیم باشند[1] اما عقیم بودن و بچه‌دار نشدن به تنهایی نقصی معنوی - نه برای مردان و نه برای بانوان - نبوده و از مقام و ارزش انسانی هیچ کدام از آنها نمی‌کاهد. البته می‌شود برای ...
  • آیا در تحقیقات پزشکی، جایز است از جنین سقط شدهٔ انسان استفاده کرد؟
    7682 گوناگون 1393/02/25
    بیشتر فقها تشریح بدن انسان(جنین یا غیر جنین) را جایز نمی‌دانند، اما برخی از مراجع[1] در این‌باره می‌گویند، اگر این‌گونه تحقیقات در راستای کشف مطالب پزشکى جديد و مورد نیاز جامعه و نیز درمان بيمارى‌های تهدید کننده زندگى مردم باشد، جايز است؛ ولى تا ...
  • آیا گزارش غیر‌مسلمان مبنی بر نجاست چیزی که در اختیار اوست، مورد قبول است؟
    8833 اثبات نجاست 1393/02/03
    فقها در این زمینه فرقی بین مسلمان و غیر مسلمان نگذارده و می‌گویند، نجس بودن چیزى از سه راه ثابت مى‌شود، و باید بر آن ترتیب اثر داد: 1. آن که انسان خودش یقین به نجاست پیدا کند. 2. دو نفر عادل و یا حتّى یک نفر گواهى ...
  • معنای استدلال مباشر چیست؟
    19452 قیاس اقترانی و استثنائی 1391/12/06
    در مورد استدلال مباشر آنچه را که برخی از نویسندگان در این‌باره نگاشته‌اند، در این‌جا نقل می‌کنیم: بسیاری از منطق‌نگاران معاصر آنچه را در منطق نگاشته‌های پیشین با عنوان «احکام قضایا» یا «نسبت قضایا» مطرح بوده، قسمی از استدلال برشمرد‌ه‌اند و نام‌هایی؛ همچون استدلال «مباشر»، «بی‌واسطه» و «بسیط» ...
  • محدوده حرم مکه چقدر است؟
    9600 گوناگون 1396/10/23
    ابتدا باید دید منظور از حرم مکه چیست، آیا مراد، مسجد الحرام است؟ یا منطقه‌ای که زائرین خانه‌ی خدا بدون احرام، حق ورود به آن‌را ندارند و ورود کفار نیز به لحاظ شرعی در آن ممنوع است؟ در صورت نخست، پاسخ آن است که هر مکانی که در ...

پربازدیدترین ها