Tunapolizungumzia suala la kumtafiti na kumtambua mwanaadamu kwa kupitia darubini ya Kiislamu, huwa tunakusudia kutafuta picha nzima inayotolewa na Uislamu kuhusiana na kiumbe huyo.

Kuhusiana na suala la uhakika wa mwanaadamu, kuna aina mbili za mitazamo inayoweza kuzungumziwa suala hili katika njia ya utoaji wa ufafanuzi katika kuukamilisha utafiti juu ya mwanaadamu. Moja kati ya mitazamo hiyo miwili, ni ule mtazamo usemao kuwa: wanaadamu wote ni wenye kiini kimoja cha ubinaadamu kisicho tofautiana kutoka mwanaadamu mmoja kwenda mwengine, na tofauti zinazoonekana kati yao kama vile, tamaduni, rangi, lugha na mengineyo, vitu hivi huwa havina mchango wowote ule katika kuthibitika kwa ubinaadamu wa mtu fulani, bali yote hayo huwa ni kava ya ya nje ya kila mmoja wetu inayomtofautisha yeye kutokana na wengine wasiyokuwa yeye, na upande wa pili kuna mtazamo unaoona kuwa: mila, tamaduni, na mengineyo, huwa vinachangia katika uthibitikaji wa ubinaadamu, na mtazamo huu unawaona wanaadamu kuwa ni wenye kutofautiana katika uhakika wao wa kibinaadamu.

Baina ya mitazamo miwili hii, mtazamo wa kwanzo ndio uliokubaliwa na wanachuoni mbali mbali wa kidini na Kifalsafa, ingawaje katika ufafanuzi wa kulifafanua suala hilo, kila mmoja hushika njia yake kwa jinsi ya fani na elimu yake ilivyo.

Vile vile kuna baadhi ya Wanafalsafa wa zama za hivi sasa wanaouwafiki mtazamo wa pili, wao basi wanaona kuwa: tofauti za kitamaduni huwa ni sababu za kutofautiana uwanaadamu wa watu mbali mbali. Hivyo basi kuna Wanafalsafa wenye kuyatumia maneno maalumu kama vile: mwanaadamu wa kale (mshamba) na mwanaadamu wa kileo (mstaarabu), huyatumia maneno kama hayo kwa ajili ya kuonesha tofauti za kibinaadamu zilizoko baina yao.

Waandishi mbali mbali wanapoligusia sula la uwanaadamu na kutaka kuthibitisha kuwepo kwa tofauti za kibinaadamu miongoni mwao, huwa wanakusudia kuashiria lile tokeo la kitarehe lililotokea katika zama za (Renaissance).[1]  Lililo kweli ni kwamba, mabadiliko ya kitamaduni na kisiasa yanayotokea katika zama tofauti, huwa si yenye kuwabadilisha na kuwatofautisha wanaadamu mbali mbali katika ubinaadamu wao, bali kinachotokea katika mapinduzi ya kimaendeleo ndani ya zama mbali mbali, huwa ni sababu tu zinazoyageuza maisha ya wanaadamu kutoka katika picha moja kwenda nyengine, na sio kuwabadilisha wao kidhati na kuwapa dhati mpya (kiini kipya).

Uislamu unawaona watu wote kuwa ni sawa kiubinaadamu, ingawaje wao huwa ni wenye kutofautiana kitamaduni, kiitikadi, kirangi na kikabila, lakini bado wao kireja reja na kiujumla ni wenye aina moja ya ubinaadamu, na wao si wenye kutofautiana katika hilo. Wanaadamu kuwa ni wamoja katika ubinaadamu wao, ni suala lenye kusadikiwa na Qur-ani, Falsafa pamoja na kusadikiwa na kila mwenye upeo wa kielimu, na hata elimu ya Sayansi ni yenye kulisadikisha jambo hilo.

Kwa mtazamo wa Kiislamu ni kwamba wanaadamu wote wameumbwa katika maumbile mawili, nayo ni ya kiroho nay a kiwili wili, na iwapo mwanaadamu atayatunza vyema maumbile yake ya kiroho na kuyakuza, hapo yeye ataweza kupata maendeleo kamili ya kiroho, lakini iwapo atayapuuza maumbile yake ya kiroho na kuyakuza yale maumbile yake ya kiwili wili, hapo yeye ataboreka kidunia na kunyongonyea kiroho na kiubinaadamu.

Qur-ani mara kwa mara humzungumzia mwanaadamu kwa sifa mbali mbali, mara nyengine humzungumzia kwa sifa njema na mara nyengine kwa sifa mbaya. Hivyo basi iwapo utaiangalia vyema Qurani, utakuta ndani yake zile Aya zinazomsifu mwanaadamu kwa kule yeye kuumbwa kwa  umbile bora litokalo kwa mola wake, kama vile Aya ifuatayo isemavyo:

«فطرت‏الله التى فطرالناس عليها» maana yake ni kwamba: (Maumbile aliyoumbwa nayo mwanaadamu, ni maumbile yatokayo kwa Alla).[2] Na kwa upande wa pili kuna zile Aya zinazomsifu yeye kwa sifa mbaya, na miongoni mwazo ni ile Aya isemayo:  «خلق الانسان هلوعاً» maana yake ni kwamba: (Kwa hakika mwanaadamu ameubwa huku akiwa na sifa ya kutokuwa na subira).[3]

Kumzungumzia mwanaadamu kwa sifa njema au mbaya hakumaanishi kuwa mwanaadamu tayari ameshakuwa na sifa hizo, au yeye huzaliwa huku akiwa yeye ameshapewa aina fulani za sifa mbaya au njema, bali kinachokusudiwa kuelezewa ni kwamba, mwanaadamu ameumbwa huku akiwa yeye ana aina mbili za misingi, msingi wa kusimamisha jengo la uovu na msingi wa kusimamisha jengo la wema, na hiyo ndiyo maana ya mwanaadamu kuwa na uhuru kamili wa kimaumbile. Ukweli huu huwa wazi mbele ya kila mwenye kuisoma Qur-ani kwa makini kwani kama tulivyosema hapo mwanzo kuwa Qur-ani imemsifu mwanaadamu kwa sifa mbali mbali kama vile, kutovumilia tabu na kutoshukuru, na kwa mara nyengine humpa sifa nzuri kama vile, kiumbe bora, khalifa wa Mola juu ya ardhi na mengineyo. Qur-ani haikusudii kutuambia kuwa, mwanaadamu huzaliwa huku akiwa na sifa fulani, bali kinachokusudiwa hasa ni kuielezea hali halisi ya maumbile ya mwanaadamu yalivyo, na Qurani ikiashiria ukweli huu imesema:

«والله اخرجكم من بطون امهاتكم لاتعلمون شيئاً»maana yake ni kwamba: (Na Mola wenu amekutoeni kutoka katika matumbo ya mama zenu mkiwa hamtambui kitu).[4]

kwani ndani ya uhakika wa kila mtu huwa kuna mbegu zilizoatikwa ndani ya maumbile yake, naye huwa ana hiyari kamili katika ukuzaji na utiliaji wake wa mbolea, basi yeye mwenyewe ana uhuru kamili wa kuikuza mbegu ya uovu au mbegu ya wema iliyoatikwa kimaumbile ndani ya maumbile yake.