ازدواج یکی از زیبایی های آفرینش و از سنن و رسوم قطعی همه ملل و اقوام بشری است. در اسلام نیز به ازدواج اهمیت فراوانی داده شده است و از جوانب مختلفی به آن نگاه شده است، به طوری که با هیچ چیز قابل عوض شدن نیست. رفتار و عمل امامان و اولیاء دین که بالاترین درک از اسلام را دارند این کلام را قویاً تأیید می کند. ما اینجا در دو محور، نظر اسلام درباره ازدواج را بررسی می کنیم:

1. اهمیت ازدواج در اسلام:

اگر چه ازدواج در اسلام واجب نیست اما بسیار بر آن تأکید شده است روایات متعددی در اهمیت ازدواج از پیامبر اکرم (ص) و ائمه معصومین (ع) رسیده است.

امام باقر (ع) از قول پیامبر (ص) نقل می کند که فرمود: در اسلام هیچ بنایی نزد خداوند محبوب تر از ازدواج نیست.[1]

در روایت دیگری از حضرت صادق (ع) روایت شده که حضرت امیر المؤمنین (ع) فرمود: ازدواج کنید زیرا رسول خدا (ص) فرمود: کسى که دوست دارد از سنت و روش من پیروى کند پس همانا ازدواج و همسر اختیار نمودن از سنت و روش من است‏.[2]

مسأله ازدواج در اسلام آن قدر مورد توجه و اهمیت قرار داده شده است که انجام آن در بعضی از روایات مساوی با احراز نیمی از دین است. با ازدواج ، شخص نیمی از دین خود را تحصیل کرده است، [3] یعنی شخصیت مؤمن با ازدواج به مرحله ای می رسد که نیمی از دین خود را حفظ می کند. در روایات آمده است که دو رکعت نماز انسانی که ازدواج کرده برتر از هفتاد رکعت نماز شخض مجرد است.[4]

این همه تأکید حکایت از اهمیت فوق العاده اسلام به امر ازدواج و تشکیل خانواده دارد، بنائی که هسته اولیّه تشکیل یک اجتماع سالم و الاهی در آن شکل می گیرد. اسلام همان طور که در اصل ازدواج تاکیدات فراوانی دارد در نحوه شکل گیری و استمرار آن نیز مطالب و معارف مهمی دارد که باید به آن توجه شود. از طرفی در اسلام ترک ازدواج و مجرد بودن مذموم شمرده شده است، در صدر اسلام عده ای از صحابه زنان را بر خود حرام کردند و شب و روز به عبادت پرداختند، امّ سلمه از طریق زنان شان به این موضوع اطلاع یافته و آن را به پیامبر (ص) انتقال داد، پیامبر فوراً به سوی اصحابش رفت و فرمود: آیا از زنان کناره می گیرید من خود ازدواج کرده و زنان را ترک نمی کنم...»[5]

همه این تاکیدات، اهمیت فراوان این بنیاد مقدس را در دین اسلام می رساند ، به گونه ای که فقهاء ازدواج را یکی از مستحبات شمرده اند.

2. فوائد ازدواج در اسلام:

ازدواج دارای فوائد فراوانی است که در معارف نورانی  اسلام به آنها اشاره شده است که به بعضی از آنها اشاره می کنیم:

الف. بقاء نسل:

اگر در جوامع بشری ازدواج از بین رود یا در حد قابل توجهی کم شود، نسل انسان به تدریج از بین می رود و تمدن عظیم انسانی نابود می شود و در نتیجه بقاء نسل انسان های مومن و صالح نیز به مخاطره می افتد.

پیامبر اکرم (ص) می فرماید: «چرا مؤمن ازدواج نمی کند تا فرزندانی به دنیا آورد که دنیا را از ذکر «لا اله الاّ الله» سنگین کنند».[6]

ب. آرامش و تعادل روحی:

یکی از مسلمات روان شناسی که مورد توجه اسلام است تأثیر ازدواج در ایجاد آرامش و تعادل روحی انسان  است.

قرآن کریم می فرماید: «از آیات خداوند این است که از شما همسرانی برایتان خلق کرد که تا با آن ها آرامش گیرید و بین شما مودّت و رحمت ایجاد کرد»[7] همچنین  امام صادق (ع) می فرماید: هیچ بنده ای به فائده ای بیشتر از فایده یک همسر صالح نرسیده است که وقتی او را می بیند خوشحال و مسرور می شود و چون از او دور می شود زن، خودش و مال او را حفظ می کند».[8]

ج. ازدیاد رزق:

بر خلاف بیشتر تصورات ابتدائی از ازدواج، که عده ای آن را موجب زیاد شدن نان خور و تقسیم سرمایه می دانند. دین اسلام ازدواج را موجب برکت و ازدیاد رزق و روزی می داند. خداوند می فرماید: «اشخاص مجرد و بردگان و کنیزان شایسته خود را همسر دهید که اگر فقیر باشند خداوند آنان را از فضل خود بی نیاز می کند»[9].

روایات متعددی هم ازدواج را موجب ازدیاد رزق و روزی شمرده است.

رسول خدا می فرماید: «ازدواج کنید زیرا رزق شما بیشتر می شود»[10] تقریباً همه کسانی که ازدواج کرده اند علی رغم اذعان به بعضی از مشکلات اعتراف دارند که وضعیت مادی و معیشتی آنان، از قبل ازدواج بهتر شده است. گرچه معمولاً دراین گونه از مسائل اجتماعی استثناءاتی نیز وجود داشته است.

د. تأمین نیازهای طبیعی و غریزی انسان:

تمایل به جنس مخالف از امور غریزی انسان است که در صورت افراط یا تفریط در آن ضررهای جسمی و روحی فراوانی را به شخص وارد می شود. اسلام برای برآورده شدن این نیاز غریزی ازدواج را تشریع و تعیین کرده است، تا در پرتو آن هم جامعه سالم بماند و هم نیازهای غریزی انسان در محیطی مملوّ از عفاف و حیاء برآورده شود.

همانطور که می بینید فقط یکی از فواید ازدواج جلوگیری از انحراف اخلاقی و جنسی است، در حالی که ازدواج اثرات و برکات فراوانی دارد که انسان نباید خود را از آن محروم کند. ازدواج تکامل شخصیت انسان را در پی دارد، تکاملی که جز با ازدواج به دست نمی آید. از این رو باید گفت که انفاق به فقراء و پدر و مادر گرچه بسیار ارزشمند است اما نمی تواند جایگزین آثار و فوائد و نتایج ازدواج شود.