بی‌گمان برگزاری مراسم عزاداری امام حسین(ع) یکی از شعائر بزرگ شیعیان محسوب می‌شود که در طول تاریخ توانست ارزش‌های مکتب تشیع را حفظ کند و از نسلی به نسل دیگر منتقل نماید.
برای پی بردن به اهمیت و فلسفۀ عزاداری سید الشهداء(ع) بیان به چند نکته ضروری به نظر می‌رسد:
1. توجه به فضیلت‌ها و صفات والای انسان‌های فرزانه، برجسته و برگزیده
یکی از محورهایی که در آیات متعددی از قرآن کریم مورد تأکید واقع شده، زنده نگه‌داشتن یاد و خاطرۀ مردان الهی و شخصیت‌های فرزانه و برجستۀ تاریخ، و سرگذشت عبرت آموز آنان است.

در منابع روایی آمده است: "إِنَّهُ لَمَكْتُوبٌ عَلَى يَمِينِ عَرْشِ اللَّهِ مِصْبَاحٌ هَادٍ وَ سَفِينَةُ نَجَاة"؛ در طرف راست عرش نوشته شده است: حسين چراغ هدايت و كشتى نجات است.
ائمه (ع) اگرچه نور واحد هستند و همگی چراغ هدایت به حساب می آیند، اما شرایط زمانه باعث می­گردید تا جنبه­ای از شخصیت آنان تجلی پیدا کند و به فعلیت برسد و در نتیجه مظهر یک اسم از اسمای الاهی گردند.
اما چرا لقب چراغ هدایت و کشتی نجات تنها برای امام حسین(ع) استفاده شده است؟ در این باره باید گفت: موقعیت و شرایط امام حسین(ع) یک شرایط ویژه بود. در آن شرایطی که بنی امیه توانسته بود با تبلیغات مسموم چهرۀ اسلام را واژگون و مسخ نماید، امام توانست هم اسلام را از نابودی نجات بخشد و هم تمام ابعاد اسلام واقعی را در عمل برای جهانیان ترسیم نماید و به نمایش بگذارد و در واقع راه نجات و هدایت را برای انسان ها تجسم نماید. به جهت همین جامعیت، واقعۀ عاشورا و امام حسین(ع) چراغ راهی شد که حقیقت جویان در پرتو آن می‌توانند خود را از گمراهی و ظلمات و تاریکی‌های جهل و نادانی نجات بخشند و از گرداب حوادث به سلامت به ساحل نجات بار یابند.

اگرچه تفصیل و جزئیات احکام شرعی را باید در رساله‌های عملیه مراجع جست‌وجو کرد، اما آنچه ما به طور کلی می‌توانیم بگوئیم آن است که از نظر مکتب اهلبیت (ع) قربانی کردن در روز عید قربان بر دو قسم است:
1. قربانی مستحب یعنی همه افراد مسلمان چه در مکه باشند یا در شهر و سرزمین دیگری باشند می‌توانند در این روز قربانی کرده و از ثواب آن بهره‌مند شوند.
2. قربانی واجب، کسی که در ایام حج برای حج تمتع[1] احرام می‌بندند واجب است همه مناسک حج تمتع، از جمله قربانی (در سرزمین منا) را در روز دهم ذیحجه (عید قربان) انجام دهد تا بتواند از احرام خارج شود.
همین‌طور در زمان احرام رعایت محرمات احرام واجب است (کندن و تراشیدن مو و کوتاه کردن ناخن از محرمات احرام هستند.) اما کوتاه کردن مو، ناخن یا تراشیدن سر قبل از احرام حرام نیست،[2] بله مستحب است کسی که خواهد به حج تمتع مشرف شود از مدتی قبل (ابتداء ذیقعده) موی سر و صورت خود را کوتاه نکند،[3] ولی رعایت نکردن این دستور مستحبی ضرری به صحت حج نمی‌زند.