اصطلاحات و مدخل ها (گروه اصطلاح:سرفصلهای قرآنی)
-
آخر الزمان
7153 سرفصلهای قرآنی
در نگاه دین اسلام، آخر الزمان به دوره پایانی دنیا و مرتبط با بعثت پیامبر(ص) و ظهور منجی موعود گفته میشود.
در مورد تاریخ این دوران نظریات مختلفی مطرح میشود، ولی به طور کلی میتوان آن را ب
-
آل ابراهیم
2595 سرفصلهای قرآنی
واژه «آل ابراهيم» در قرآن کریم دو بار و در آیات 54 سوره نساء و 33 آل عمران آمده است.
مفسّران قرآن، در مورد مصادیق آل ابراهيم چند احتمال را مطرح كردهاند:
- منظور از آل ابراهیم،
-
آل یعقوب
2331 سرفصلهای قرآنی
رجوع کنید: «بنی اسرائیل».
-
اسراف ، تبذیر
6118 سرفصلهای قرآنی
اسلام دینی است که برای تمام زوایای زندگی بشر برنامه دارد و تعادل در همهی امور را به پیروان خود توصیه مینماید. از طرفی استفاده و بهرهی مشروع از نعمتهاى الاهى و زیباییهاى زندگى را جایز دانسته،
- اولو العزم
-
أمهات المؤمنین (أزواج النبي، أم المؤمنین، همسران پیامبر)
7397 سرفصلهای قرآنی
«ام المؤمنین»؛ یعنی مادر مؤمنان. این اصطلاح اوّلین بار در زمان پیامبر اسلام(ص) با نازل شدن آیۀ ششم سورۀ احزاب دربارۀ همسران آنحضرت رایج شده است، زیرا آن آیه، همسرا
-
بخل (بخیل، خسیس، خسّت)
6076 سرفصلهای قرآنی
بخل یکی از ویژگیهای منفی و رذایل اخلاقی است که در قرآن کریم و دیگر متون دینی بسیار مورد نکوهش قرار گرفته شده و به فردی که دارای این ویژگی باشد، «بخیل» گفته میشود. بخل نگهداری چیزی است در جایی كه
-
تکبر(کبر، استکبار، خود بزرگبینی، فخرفروشی)
13961 سرفصلهای قرآنی
تنها خداست که بزرگتر از آن است که توصیف شود و هر که خود را بزرگ بپندارد، گویا خود را در میدان مبارزه با خدا قرار داده داست. «تکبر» از ریشه «کبر» به معنای خود بزرگبینی، و داشتن روحیه استکبار، یكی ا
-
حزن و اندوه(غم و غصه)
10964 سرفصلهای قرآنی
«حزن»، جمع آن «احزان»؛ در زبان فارسی به معنای «اندوه»، «غم» بوده، و در مقابل «شادی» قرار میگیرد.
غم و اندوه، حالتی است که ناگزیر در همۀ انسانها وجود دارد و هر انسانی در طول زندگانی خود با
-
خشوع
5214 سرفصلهای قرآنی
واژگان «خضوع» و «خشوع» هر دو در معانى تذلل، انكسار، سرشکستگی، آرامى، آسودگى، تواضع با اعضا و ترس در دل مورد استفاده قرار میگیرند و از این رو میتوان این دو واژه را تا حد زیادی مترادف با یکدیگر ارز
-
خضوع
3368 سرفصلهای قرآنی
واژگان «خضوع» و «خشوع» هر دو در معانى تذلل، انكسار، سرشکستگی، آرامى، آسودگى، تواضع با اعضا و ترس در دل مورد استفاده قرار میگیرند و از این رو میتوان این دو واژه را تا حد زیادی مترادف با یکدیگر ارز
-
خلود (ابدیت، جاودانگی)
15425 سرفصلهای قرآنی
واژه «خلود» از ریشه «خلد» در لغت به معناى دور شدن و خودداری از قرار گرفتن در موقعیتی است که چيزها را در معرض فساد قرار میدهد که نتیجهاش باقىماندن بر ویژگی اولیه و تازگی خواهد بود. عرب هر چيزى را
-
خوف(ترس، وحشت، رعب)
22735 سرفصلهای قرآنی
خوف به معنای ناراحتی قلب و ترس و وحشت از رخدادی ناپسند است که ممکن است در آینده رخ دهد: «تألم القلب و احتراقه بسبب توقع المکروه فی الاستقبال مشکوک الوقوع».
خوف و هراس دو گونه است: خوف و هرا
-
ریا(خودنمایی)
3748 سرفصلهای قرآنی
«ریا» عبارت است از اینکه انسان بخواهد با نشان دادن اعمال و کارهای نیک خود به دیگران در پیش آنان اعتبار و منزلت کسب کند. و اگر عبادتی انجام میدهد، یا اقدام به کار خیر و عمل صالحی میکند، هدفش آن ا
-
زهد
3685 سرفصلهای قرآنی
زهدورزیدن نسبت به یک چیز یعنی بیتمایل بودن به آن و از این ریشه تنها یکبار در قرآن کریم و آن هم در مورد فروش یوسف(ع) توسط برادرانش با قیمتی اندک میباشد که خدا فرموده: «وکانوا فیه من الزاهدین».
-
سحر، جادو و شعبدهبازی
5720 سرفصلهای قرآنی
«جادو» در لغت به معنای «افسون»، «سحر»، و «شعبده» است و جادوگر؛ یعنی «ساحر» و «افسونگر». در قرآن، روایات و منابع فقهی از جادوگری با نام «سحر» یاد میشود.
سحر و جادوگرى با نوشتن، سخن گفتن،
-
شرک
21450 سرفصلهای قرآنی
«شرک»، در لغت به معنای نصیب قرار دادن، و درهم آمیخته شدن دو چیز با یکدیگر است. و در اصطلاح قرآن، مراد از شرک، مثل و مانند و شریک قراردادن برای خداوند متعال است و به فردی که چنین ا
-
صدق (صداقت، راستی، راستگویی).
19138 سرفصلهای قرآنی
صداقت و راستگویی از بزرگترین فضایل اخلاقی است که هم منطبق با فطرت پاک انسانها بوده و هم در آموزههای دینی جایگاه ویژهای دارد. قرآن کریم در اینباره میفرماید: «اى كسانى كه ايمان آوردهايد، از خ
-
طمع ، حرص(آزمندی)
6466 سرفصلهای قرآنی
از خصلتهای ناپسندی که در برخی از افراد وجود دارد، طمع است. طمع؛ در لغت به معنای تمايل نفس به چيزى از روى آزمندى و آرزوى شديد است. و در اصطلاح علم اخلاق؛ طمع عبارت است از: توقّع و چشمداشت در اموال
-
عجب(خودپسندی، خودبینی)
6595 سرفصلهای قرآنی
«عُجْب» به معنای منیّت، خود بزرگبینی و نوعی کمال را در خود مشاهده کردن میباشد، چه اینکه این صفت کمال در او باشد، یا نباشد، و چه اینکه آن صفت در حقیقت کمال باشد، یا نباشد.
فرق عُجب با ت
-
عذاب ، شکنجه ، مجازات ، کیفر
40296 سرفصلهای قرآنی
«عذاب» واژهای است که در قرآن کریم به تعداد بسیار تکرار شده است.
لغتشناسان «عذاب» را چنین معنا کردهاند: «العَذابُ: هو الإيجاع الشّديد»؛ عذاب، مجازات دردناک و شدید (شکنجه) را گویند. «العَذ
-
عفو (گذشت، بخشش)
7631 سرفصلهای قرآنی
عفو و گذشت در فرهنگ دینی، گاه در ارتباط با تعامل افراد جامعه با یکدیگر بوده که گذشت مردم از اشتباهات دیگران از اساسیترین اصول دین اسلام، و از اوصاف پسندیده در حوزه اخلاق اسلامی میباشد. و گاه این
-
عهد و میثاق (پیمان)
12486 سرفصلهای قرآنی
در آموزههای دینی، عهد و پیمان از چند دیدگاه میتواند قابل بررسی باشد:
1 . پیمان انسان با خداوند: «در ميان مؤمنان مردانى هستند كه بر سر عهدى كه با خدا بستهاند ايستادهاند. بعضى از آنها ب
-
فتنه
10977 سرفصلهای قرآنی
واژه «فتنه» و مشتقات آن در قرآن کریم، در آیات مختلف آمده، و در معانى مختلفى - که ممکن است برخی از آنها تا حدودی مشابه باشند - به كار رفته است؛ مانند:
- به معناى آزمايش و
فرعون و فرعونیان (آل فرعون)
32225 سرفصلهای قرآنی
ابتدا باید گفت که «فرعون» اسم پادشاهی از پادشاهان مصر نبوده، بلكه لقبى مانند «خديو» بود كه مصریها به طور كلى پادشاهان خود را با آن لقب میخواندند، چنانكه روميان پادشاهان خود را «قيصر» و ايرانيا
-
قارون
3163 سرفصلهای قرآنی
«قارون بن یصهر بن قاهت»، از بنی اسرائیل و از نزدیکان حضرت موسی (پسر عمو، یا پسر خاله ایشان) بود.
به نظر میرسد قارون ابتدا نزد فرعون مقام ویژهای داشت؛ و بر اساس گزارشی عامل و کارگزار فرعو
-
قلم
1753 سرفصلهای قرآنی
قلم وسیلهای است که با استفاده از آن، دانش از نسلی به نسل دیگر منتقل میشود.
در قرآن کریم نیز سورهای به نام «سوره قلم» وجود دارد که سوره شصت و هشتم قرآن به شمار آمده و دارای 52 آیه میباشد
-
کذب و تکذیب (دروغ و دروغ پنداری)
32733 سرفصلهای قرآنی
«كذب» و «دروغ» به معناى گفتار و یا رفتاری است که مطلب خلاف واقعی را به دیگران منتقل کند.
و «تكذيب» به معنای دروغ پنداشتن سخن دیگران است که در مواردی خود نیز نوعی دروغگویی است، زمانی که شخص
-
مجوس(زرتشتیان)
3776 سرفصلهای قرآنی
پیش از پادشاهی مادها و قبل از ظهور «زرتشت» – که شواهدی نشانگر پیامبر بودن ایشان وجود دارد - بومیان غیر آریایی ایران، دینی داشتند که «آیین مغان» نامیده میشد. کلمۀ «م
-
نبوّت ، رسالت ، پیامبری ، انبیا ، پیامبران
38095 سرفصلهای قرآنی
نبوت از مهمترین اصول اعتقادی ادیان الهی است که بر اساس آن، افرادی از جانب خدا برای هدایت بشر و توجه او به مبدأ و معاد مبعوث میشوند. نبوت یعنی اتصال مرموز و ناشناخته با ریشه وجود و سپس مأموریت برا
-
نجم ، علم نجوم ، ستاره ، ستارهشناسی
6265 سرفصلهای قرآنی
در زمانهای گذشته، دانش ستارهشناسی کمتر در ارتباط با پژوهش پیرامون ستارگان بوده و علم نجوم را بیشتر در پیشگوییها و فالزدنها با استفاده از حرکت ستارگان مورد استفاده قرار میدادند. منجمان گاه مد
-
نسیان (فراموشی)
9911 سرفصلهای قرآنی
«نسیان» در لغت به معنای فراموشی است که گاه انسان به سبب غفلت، دچار آن شده، و گاه به صورت عمدی تلاش میکند آنچه در حافظه دارد را پاک کرده و به عبارتی خود را به فراموشی بزند.
برخی از اهل لغت،
-
نفاق (منافق، منافقون)
16588 سرفصلهای قرآنی
واژه «منافق» از ریشه «نفق» به معنای خروج است و نیز «نِفاق»، مصدر است به معنای منافق بودن.
در اصطلاح دینی «نفاق» را اینگونه معنا کردهاند: «نفاق، آشکار کردن ایمان با زبان و پنهانکردن کفر در
-
یأس(ناامیدی، قنوط،خیبة)
9881 سرفصلهای قرآنی
«یأس» در لغت عرب، به معنای «قُنوط»، و قنوط؛ به معنای ناامید شدن و ناامیدی است.
این واژه در قرآن کریم از ریشه «خیبة» در آیه شریفه «وَ قَدْ خابَ مَنْ دَسَّاها» آمده، و تقریباً به همین معناست.
-
یقین (قطع)
9061 سرفصلهای قرآنی
«یقین» در لغت، به معنای شک نداشتن در یک امر و محقّق بودن آن است.
در منطق و فلسفه؛ یقین دارای دو معنا است: یکی «یقین به معنای اعم» که عبارت است از: «قطع به چیزی» (که گاه ممکن است منطبق با وا
طبقه بندی موضوعی
موضوعات جانبی
- به معناى آزمايش و
فرعون و فرعونیان (آل فرعون)